ORAL HISTORY ARCHIVE

Name (Ονοματεπώνυμο): Katsounaris Demetris / Κατσουνάρης Δημήτρης
Sex (Φύλο): Male (Άνδρας)
Year of Birth (Έτος Γέννησης): Before (Πριν το) 1960
Place of Birth (Τόπος Γέννησης): Nicosia (Λευκωσία)
Nationality (Ιθαγένεια): Other (Άλλη)
Community (Κοινότητα): Greek-Cypriot (Ελληνοκυπριακή)
Occupation (Επάγγελμα): Private Employee, Retired (Ιδιωτικός Υπάλληλος, Συνταξιούχος)
Refugee (Πρόσφυγας): No (Όχι)
Language (Γλώσσα Καταγραφής): Greek (Ελληνική)
Related to Killed or Enclaved or Missing persons (Σχετίζεται με Σκοτωμένους ή Εγκλωβισμένους ή Αγνοούμενους): No (Όχι)
Serving the army in some capacity at the time (Υπηρετούσε στο στρατό με κάποια ιδιότητα κατά την περίοδο εκείνη): Yes (Ναι)
Lived in Refugee Camp (Έζησε σε Προσφυγικό Καταυλισμό): No (Όχι)

Νικολέττα Χριστοδούλου: Κύριε Κατσουνάρη, τι ξέρετε για το 1974; Τι σας φέρνει στο μυαλό;
Δημήτρης Κατσουνάρης: Μου έρχεται στο μυαλό ... ο πόλεμος του ’74 και οι καταστάσεις πριν το ’74. Καταστάσεις οι οποίες προκάλεσαν τους Τούρκους και ήρθαν εδώ. Ήταν τρομερή η κατάσταση. Το ’74 έγινε ... επανάσταση εναντίον τότε του ... Προέδρου Μακάριου. Βέβαια, είχαν γίνει και προηγούμενες απόπειρες για δολοφονία του, για παράδειγμα ... η απόπειρα δολοφονίας του στο ελικόπτερο. Αλλά επειδή αστόχησαν οι απόπειρες εκείνες ... έγινε το μεγάλο πραξικόπημα του ’74 χρησιμοποιώντας στρατεύματα. Εκείνη [η απόπειρα ρίξης του ελικοπτέρου]  ήταν η πρώτη απόπειρα για δολοφονία του Μακαρίου και η αλλαγή της κατάστασης στην Κύπρο, αλλά απέτυχε και αντί τότε να λάβουν μέτρα[!] [και να σκεφτούν] ότι το ίδιο πράγμα θα ξανασυνέβαινε[!], δεν πήραν μέτρα και επομένως είχαμε αυτή την κατάσταση.
ΝΧ: Και μετά τι ακολούθησε;
ΔΚ: Η απόπειρα έγινε από τους ... Έλληνες πάλι, τους στρατιωτικούς εδώ, διότι ... πριν την πρώτη απόπειρα δολοφονίας του Μακαρίου ... είδα έγγραφα[!] στα συρτάρια των στρατιωτικών, διότι ήμουν τότε στρατιώτης στην Κύπρο, ... [ότι] ήταν μπλεγμένοι μες την ΕΟΚΑ ΄Β... Και αυτοί ... δεν ήθελαν τότε τον Μακάριο και ήθελαν να τον εξολοθρεύσουν για να ... βάλουν άλλη κυβέρνηση, η οποία δεν θα είχε αντιρρήσεις με τις διαταγές που έρχονταν από την Αθήνα.
ΝΧ: Αυτές οι διαταγές τι ήταν, δηλαδή; Τι ήθελε η Αθήνα;
ΔΚ: Δεν ήθελαν τον Μακάριο, διότι ο Μακάριος έφερνε πάντα αντιρρήσεις, προς ορισμένες εισηγήσεις της χούντας.
Ιωάννα Κατσουνάρη: Οι οποίες τι υποστήριζαν;
ΔΚ: Ε, ως χούντα, ως στρατιωτικοί, δεν ... είχαν αρχές. Εγώ, επειδή ερχόμουν από την Μεγάλη Βρετανία εδώ, ήξεραν ότι είμαι δημοκρατικός και ... μόλις ήρθα στην Κύπρο και πήγα και γράφτηκα στρατιώτης ... είχα υποστεί μεγάλα βασανιστήρια. Έλεγα... το τι ... ένιωθα όπως τα ... έλεγα όταν ήμουν στην Αγγλία ... και αυτοί με εντόπισαν και[!] στην παρουσία πενήντα, ... είμαστε ένας λόχος πενήντα επιστημόνων, ... είχα υποστεί τα βάσανα αυτών των ανθρώπων... Αλλά δυστυχώς, επειδή η χούντα δεν είχε νου, όταν απολύθηκα, μ’ έστειλαν να πάω να κάμω την θητεία μου σε ... κάτι έρημα βουνά πάνω από την Κερύνεια... Καθ’ οδόν, όμως, ήρθε μία διαταγή η οποία έλεγε ‘θέλουμε έναν δραγουμάνο’ [διερμηνέα].  Ε, και λέω εγώ του διοικητή, διότι άνηκα τότε στο ... 211 Τάγμα Πεζικού που είχε ... καθήκοντα άμυνας της Κερύνειας, ‘εντάξει, να κάμω εγώ τον δραγουμάνο’ μεταξύ του διοικητή των Ηνωμένων Εθνών και του διοικητή της 2ης Τακτικής Διοίκησης που έδρευε στην Μόρφου... [Οπότε] εκεί που δεν με ήθελαν, τελικά με έβαλαν στο κέντρο της στρατιωτικής διοίκησης... Εντωμεταξύ, επειδή είχα καθήκοντα δραγουμάνου, διερμηνέα, ... έκανα και τον γραφέα. Αυτά είναι άκρα μυστικά... Έκανα τον γραφέα στο 3ο Επιτελικό Γραφείο και ... έβλεπα εκεί τι γινόταν.
ΝΧ: Τι εννοείτε;
ΔΚ: Επειδή ήμουν ... όλη μέρα και τα απογεύματα ήμουν υπεύθυνος για τα τηλέφωνα και για την ... επικοινωνία, τα ήξερα όλα. Μέχρι που νύκτωνε [και] αναλάμβανε ο αξιωματικός υπηρεσίας κι εγώ έφευγα...
Ε, και εκεί παρακολουθούσα... Για  παράδειγμα, όταν ..., πριν την απόπειρα της δολοφονίας του Μακαρίου, ήρθε μυστικό ... σήμα από την Αθήνα διαμέσου του Γ.Ε.Ε.Φ., το οποίο έλεγε, ‘την επαύριο ... όλοι οι στρατιωτικοί στις θέσεις τους’, εγώ αμέσως υποψιάστηκα ότι κάτι θα γίνει. Και ... μέχρι και στη Λευκωσία ήρθα, και πήγα σε γραφεία εφημερίδων και τους είπα ότι θα γίνει πραξικόπημα ... και σε άλλους με τους οποίους είμαστε συνάδελφοι εκεί ... τους είπα να ειδοποιήσουν τον Λυσσαρίδη, τον Χατζηδημητρίου τότε, ότι θα γίνει πραξικόπημα. Και ειλικρινά την επομένη εγώ ήξερα ότι κάτι θα γίνει. Δεν ήξερα συγκεκριμένα τι, αλλά για να ... κρατήσουν τους αξιωματικούς εκεί σήμαινε κάτι το σοβαρό θα γινόταν. Και την άλλη μέρα έγινε απόπειρα εναντίον του Μακαρίου.  Υπήρχε εδώ σήμα[!], το οποίο εγώ διάβασα.
ΝΧ: Ο στρατός ήταν εναντίον του Μακαρίου;
ΔΚ: Ναι ..., η ΕΟΚΑ Β’ δημιουργήθηκε ως αντιπερισπασμός της πολιτικής του Μακαρίου και σιγά-σιγά από την πρώτη απόπειρα που παρολίγο ο Μακάριος να σκοτωνόταν ... δεν σταμάτησαν να ενεργούν εναντίον του...
ΝΧ: Επρόκειτο για ολόκληρο τον στρατό; Ήταν οι διοικητές;
ΔΚ: Τα πιο ψηλά στελέχη... Δεν ξέρω ποιοι ήταν, διότι ήταν μυστικό, αλλά εγώ προσωπικά με τα μάτια μου ... είδα στα γραφεία ... των αξιωματικών ... της 2ας Τακτικής Διοίκησης, στα συρτάρια, έγγραφα της ΕΟΚΑ Β’. Και την επομένη, τελικά, έγινε η πρώτη απόπειρα ... εναντίον του Μακαρίου, το οποίο όμως, όπως είπα, ισούται με πραξικόπημα. Δηλαδή, αν ο Μακάριος με το ελικόπτερο έπεφτε ..., τότε όλα ανατρέπονταν. Θα ήταν σαν να είχε γίνει ... πραξικόπημα. Αλλά επειδή ... απέτυχαν, χρησιμοποίησαν μετά τον στρατό και έκαναν επίθεση στο Προεδρικό και είχαμε τότε τα γεγονότα.
Ιωάννα Κατσουνάρη: Με ποιον σκόπευαν να αντικαταστήσουν τον Μακάριο;
ΔΚ: Τούτο ήταν μυστικό, δεν ξέρεις με ποιον θα τον αντικαθιστούσαν ..., αλλά εγώ πιστεύω, και το λέω με έμφαση αυτό, οι Κύπριοι είναι θύματα της χούντας των Αθηνών... Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ... [χτυπάει το χέρι του στο τραπέζι] ότι ήταν θύματα.  Και αυτός ο Σαμψών που ανέλαβε εκεί, ήταν θύμα, διότι χρησιμοποίησαν την ψυχολογία [ως μέσο]. Δηλαδή μας διαίρεσαν[!] εδώ... Μας διαίρεσαν... Ο ένας ήταν γριβικός, ο άλλος μακαριακός... Και μάλιστα ήταν με πάθος που γίνονταν αυτά τα πράγματα.
ΝΧ: Αυτοί που ήταν γριβικοί δεν συνηδητοποιούσαν ότι θα έκαναν κακό στην χώρα τους αν...
ΔΚ: ... όχι, δεν το συνηδητοποιούσαν ... διότι το πάθος [χτυπάει το χέρι του στο τραπέζι] πάντοτε δεν μας επιτρέπει να σκεφτόμαστε λογικά, το πάθος... Πιστεύανε ότι υπηρετούσαν την πατρίδα τους {με αυτό τον τρόπο] ... και οι μεν και οι δε.
ΝΧ: Υπήρχε φταίξιμο σε κάποιον νομίζετε ή όπως ήταν η κατάσταση το πάθος που είχε δημιουργηθεί δεν μπορούσε να εξαφανιστεί;
ΔΚ: Μα ήδη αυτό το  πάθος υπάρχει, έχουν περάσει πόσα[;], 35 χρόνια, και υπάρχει ακόμα αυτό το πάθος στην ψυχή των Κυπρίων...
ΙΚ: Όμως ποιος φέρει περισσότερη ευθύνη;
ΔΚ: Πιστεύω ... για να είμαι δίκαιος, την ευθύνη φέρει η χούντα των Αθηνών, διότι [λειτουργούσε με βάση το] ... διαίρει και βασίλευε.  Δηλαδή ήθελε να μας κάνει άλλους γριβικούς, άλλους μακαριακούς και πιστεύω ότι ο Μακάριος έπρεπε να λάβει τα μέτρα του.  Ο Μακάριος γνώριζε ότι θα γίνει πραξικόπημα, αλλά δεν έλαβε[!] τα μέτρα του, να ζητήσει βοήθεια από άλλες χώρες.
ΝΧ: Γιατί; Ήταν άπειρος, νομίζετε; Δηλαδή, αν και ο ηγέτης της Κύπρου, του έλειπε η πολιτική πείρα και οι διασυνδέσεις;
ΔΚ:  ... μπράβο, και πρώτα-πρώτα ... δεν θα έβγαζε διάταγμα ... να φύγουν οι αξιωματικοί, ... οι Έλληνες στρατιωτικοί από την Κύπρο, πριν[!] να λάβει μέτρα άμυνας της Κύπρου... Έπρεπε να το παίξει δι-πλω-μα-τι-κά[!], δηλαδή να κανονίσει την άμυνα της Κύπρου και μετά να βγάλει διαταγή ‘έξω’... Αυτό θα έκανε οποιοσδήποτε ... πεπειραμένος πολιτικός.
ΝΧ: Η Αθήνα αναγνωρίζει αυτή την ευθύνη απέναντι στην Κύπρο; Την αναγνώρισε ποτέ δημόσια;
ΔΚ: Κοίταξε, όταν έπεσε η χούντα των Αθηνών ... τότε ... όλοι αναγνώρισαν ότι η χούντα ήταν το μεγάλο κακό εναντίον... του ελληνισμού.
ΙΚ: Αυτό ήταν στην Ελλάδα. Στην Κύπρο όμως το αναγνώρισαν δημόσια;
ΔΚ: Κοίταξε ... έγινε κάποια έρευνα, πήραν κάποιες καταθέσεις ... αλλά τα άφησαν μυστικά ούτως ώστε να μην ... δηλητηριαστούν οι σχέσεις Κύπρου – Ελλάδος... Δεν τα παρουσίαζε η κυβέρνηση... Επισήμως [ο φάκελος της Κύπρου] δεν ανοίχτηκε, ... γι’ αυτό το λόγο... Διότι και στην Ελλάδα αναγνώρισαν το μεγάλο ... πρόβλημα[!] που δημιούργησε για τον ελληνισμό η χούντα... Η χούντα των Αθηνών πάντοτε προσπαθούσε να βάλει εδώ ... δικούς της ... ανθρώπους, ... όπως ήταν η δημιουργία της ΕΟΚΑ Β’, ... για να μπορεί να προχωρήσει με τα σχέδια της...
ΝΧ: Ήξεραν όμως ότι το πραξικόπημα θα οδηγούσε στην τουρκική εισβολή;
ΔΚ: Αυτό, όχι, δεν το ήξεραν... Είπα ότι ήταν ... το πάθος[!] και η ... έλλειψη πολιτικής διπλωματίας από τους Έλληνες στρατιωτικούς [και] δεν το υπολόγισαν... Εξάλλου, ξέρετε ότι πριν να γίνει εισβολή, εδώ στην Κύπρο υπήρχε ... η Ελληνική Μεραρχία, η οποία νομίζω το ’67 απαίτησε η Τουρκία, να φύγει... Παρά το γεγονός ότι η Μεραρχία έφυγε, πιστεύω[!] ότι υπήρχαν τα όπλα[!] με τα οποία οι Τούρκοι θα μπορούσαν να αναχαιτιστούν. Υπήρχε, πιστεύω, πολύ και δυνατό πυροβολικό στην Κύπρο. Δεν ήταν δυνατό τα πλοία να έρθουν εύκολα ..., αλλά ... υπήρχε η προδοσία και τα πλοία ήρθαν ανενόχλητα και ανενόχλητοι κατέβηκαν στην ξηρά. Ενώ, αν έβαλλε το πυροβολικό ... θα γινόταν...
ΝΧ: Δηλαδή είχε τις δυνάμεις και τη δυνατότητα η Κύπρος;
ΔΚ: Κατ’ εμένα, ναι.  Κατ’ εμένα υπήρχε η δυνατότητα, αλλά ήταν όλα προδομένα... Ήταν σχεδιασμένο... Διότι ... οι ... κύριοι συνταγματαρχαίοι είχανε ήδη δώσει πολλή πίστωση στις ξένες μυστικές υπηρεσίες της Αμερικής ... μέχρι που τους ε-κο-ρο-ΐ-δευ-αν[!]. οι Τούρκοι έκαμαν την πρώτη εισβολή[!] και τους ε-κο-ρο-ΐ-δευ-αν[!] ότι ‘σταματώ ως εκεί’, ενώ οι Τούρκοι συνεχώς προχωρούσαν προς την Αμμόχωστο. Και τους κοροΐδευαν και πίστευαν!
ΝΧ: Λέγεται, όμως, για το Βαρώσι ότι οι Τούρκοι προχώρησαν και το πήραν διότι έφυγαν οι κάτοικοι του Βαρωσίου. Ή νομίζετε ότι όσο μπορούσαν θα προχωρούσαν, έστω κι αν το σχέδιο ήταν άλλο; Γι’ αυτό εξάλλου δεν δίνουν τώρα  πίσω το Βαρώσι;
ΔΚ: Ακριβώς. Όπως ήταν τα πράγματα τότε, ... θα μπορούσαν να είχαν πάρει όλη την Κύπρο... Αλλά δεν την πήραν διότι τότε δεν υπήρχε οργανωμένος στρατός... Ο στρατός α-πο-διορ-γα-νώ-θη-κε ... και δεν υπήρχαν οι κατάλληλοι αξιωματικοί... Για παράδειγμα, πιστεύω, ... δεν θα είχαμε τόσα θύματα στην επαρχία Κερύνειας αν βρισκόταν κάποιος[!] να οργανώσει την έξοδο από εκεί... Υπάρχουν οι στρατιωτικοί κανόνες [βάση των οποίων] οργανώνεις την έξοδο. Τα παιδιά, όμως, οι απλοί στρατιώτες, οι οποίοι δεν είχαν την αναγκαία εκπαίδευση, έμειναν εκεί και έπεσαν θύματα των Τούρκων. Ενώ αν υπήρχε οργανωμένη έξοδος ... υπήρχαν οι τρόποι αρκετοί από αυτούς να σωθούν και να μην πάθουν τίποτα.
ΝΧ: ... Ήταν εισβολή ή πόλεμος που έγινε στην Κύπρο;
ΔΚ: Έγινε εισβολή, ναι, εισβολή έγινε, αλλά οι εισβάλλοντες [γελάει] αφέθησαν ελεύθεροι να κατακτήσουν ... το μέρος της Κύπρου το οποίο είχε σχεδιαστεί από καιρό.
ΝΧ: Εσείς τι κάνατε την ημέρα του Πραξικοπήματος; Μπορείτε να θυμηθείτε;
ΔΚ: Εγώ εκείνη την ημέρα ήμουν στο σπίτι μου. Δεν ήμουν ... στο στράτευμα... Και ξεκίνησα περπατητός και πήγα στο κέντρο της Λευκωσίας και κάπου εκεί στην Πλατεία Ελευθερίας βρήκα ένα πολυβόλο ... στο πεζοδρόμιο, κάποιοι το χρησιμοποιήσαν μες το πραξικόπημα, το πήρα και πήγα στην ... Α.ΤΗ.Κ. (CY.T.A.). Τότε δεν υπήρχαν οι επικοινωνίες που έχουμε σήμερα. Η μοναδική επικοινωνία με τον έξω κόσμο ήταν η Α.ΤΗ.Κ. ... στην Πύλη Πάφου ... και ήμουν ... μεταξύ των πρώτων που βγήκαμε. Ακόμα υπήρχαν υπάλληλοι μέσα της Α.ΤΗ.Κ.. Εκεί βγήκαμε πάνω κι παίρναμε μέχρι και γραφομηχανές και κάναμε ... πολεμίστρες και ξεκίνησαμε εκεί και βάλλαμε εναντίον των Τούρκων απέναντι[!], ... δίχως[!] κάποιο [χτυπάει το χέρι του στο τραπέζι] σκοπό, ... αλλά έστω και αυτό... Δίχως[!] εντολές, μόνοι μας! ... Δίχως οργάνωση. Βάλλαμε εναντίον των Τούρκων και ήταν[!], παρακαλώ, ήταν η μοναδική ... επικοινωνία της Κύπρου έξω... Και εκεί βλέπαμε και τις διάφορες βλακείες που έρχονταν μέσα μέσω της Α.ΤΗ.Κ... Για παράδειγμα, ... μας κοροΐδευαν, ... υπήρχε μια φήμη ότι ... έκλεψαν ατομική βόμβα οι Έλληνες και μπορούσαν να την χρησιμοποιήσουν ως ... απειλή για τους Τούρκους, ... το οποίο ήταν παντελώς ψέμα.  Εντωμεταξύ [γελάει], έχει και ... γελοία η κατάστασις, μετά από 5-6 μέρες εκεί που πολεμούσαμε και κοιμόμασταν χάμω, ανακαλύψαμε [γελάει] ότι μεταξύ μας, εκεί μέσα, υπήρχε ... κι ένας Τούρκος. Φαντάσου! Έμενε εκεί ο άνθρωπος.... Ήταν Τουρκοκύπριος υπάλληλος...
[γέλια από όλους]
ΝΧ: Πόσες μέρες διάρκεσε αυτή η ανοργάνωτη κατάσταση;
ΔΚ: Δεν θυμάμαι... Η ανοργάνωτη κατάσταση ξεκίνησε όταν ξεκίνησε το πραξικόπημα... Φυσικά οι Τούρκοι πήραν ως πρόσχημα το πραξικόπημα, ως εγγύητρια δύναμη, το ξέρετε αυτό, για να εισβάλει στην Κύπρο. Γι’ αυτό και οι ξένοι τώρα λένε, ‘η Τουρκία είναι νόμιμα[!] που ’ρθε στην Κύπρο’ βάσει της συνθήκης εγκαθιδρύσεως ... της Κυπριακής Δημοκρατίας.
ΝΧ: Αλλά για μονοήμερη επέμβαση, όχι για τριαντα-επτάχρονη...
ΔΚ: ... Ναι. Σημαίνει ότι ... με τον καιρό φάνηκε ότι οι σκοποί της Τουρκίας ήταν άλλοι. Δεν ήρθε να σώσει την Κυπριακή Δημοκρατία, ... καταλάβατε; Μετά ξεκίνησε το σχέδιό της. Υπήρχε ορισμένο σχέδιο, παραδείγματος χάριν, μεταφορά των Τούρκων από τον Νότο στον Βορρά... Τους έφεραν από δω• ήταν όλα σχεδιασμένα.
ΝΧ: Ήθελαν οι Τούρκοι,  οι Τουρκοκύπριοι, να γίνει αυτός ο διαχωρισμός και να πάνε στον Βορρά ή ήταν εντολή που απλά έπρεπε να ακολουθήσουν;
ΔΚ: Ήταν εντολή την οποία οι Τουρκοκύπριοι έπρεπε να ακολουθήσουν. Αλλά υπήρχε και ... ο φόβος ... διότι το ’63, πριν το ... πραξικόπημα, ξεκίνησαν οι κοινοτικές ταραχές μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων. Το ξέρετε, αν κι ήσαστε αγέννητες, ότι το ’63 ..., υπήρχε και ... ο φόβος οι Τούρκοι να μείνουν εδώ... Δηλαδή, υπήρχε ο φόβος ... ότι η Τουρκία, οι Τούρκοι, μπορούσαν να ... τιμωρήσουν τους Τουρκοκύπριους. Φυσικά και από την άλλη ... και οι ίδιοι οι Τουρκοκύπριοι αισθάνονταν ανασφαλείς ένεκα των Ελλήνων εδώ... Ήταν ένα φυσικό πράγμα. Και αυτή η ανασφάλεια είχε δημιουργηθεί το ’63 που ξεκίνησαν οι κοινοτικές ταραχές.
ΝΧ: Ποιος είχε δημιουργήσει τις αναταραχές το ’63; Ή Τουρκοκύπριοι και Ελληνοκύπριοι ζούσαν αρμονικά μέχρι τότε;
ΔΚ: Κοίταξε... Δώσαμε, πιστεύω, ... αιτία στους Τούρκους. Διότι ο Μακάριος δίχως να διαβουλευτεί πλήρως[!] ... και πριν να ... κάνει κάποια άμυνα[!] για την Κύπρο, προχώρησε για να ... αλλάξει ... το Σύνταγμα της Κυπριακής Δημοκρατίας, ... το οποίο οι Τούρκοι δεν ανέχθηκαν και ξεκίνησαν ... τις ταραχές πάνω στην Πράσινη Γραμμή.
ΝΧ: Μεταξύ πραξικοπήματος και εισβολής υπήρχαν διαδηλώσεις και αντίδραση από τον λαό;
ΔΚ: Κοίταξε, δε μπορούσες να κάνεις κάτι, γιατί ... οι πραξικοπίες σκότωναν αδιακρίτως. Δεν μπορούσαν να ... δεχτούν οποιαδήποτε δικαιολογία [και αντίδραση]... Όταν έγινε το πραξικόπημα εγώ ήμουν σε κάποια συνεδρία στη Λεμεσό, και όταν ακούστηκε ότι έγινε πραξικόπημα, για να φτάσω στη Λευκωσία πέρασα από διάφορα μπλόκα των πραξικοπηματιών ... και τελικά έφτασα εδώ με κάποιους φίλους μου. Φτάσαμε στο σπίτι εδώ στον Βόρειο Πόλο, το οποίο μόλις είχε χτιστεί... Ήρθαμε εδώ και ακούγαμε τις σφαίρες που περνούσαν από πάνω μας...
ΝΧ: Ήσασταν παντρεμένος τότε;
ΔΚ: Ναι, ναι, ναι, ναι... Μόλις είχα παντρευτεί και ήταν η [μεγάλη μου κόρη] βρέφος.
ΝΧ: Και ταυτόχρονα είσασταν στρατιώτης;
ΔΚ: Ναι και δυστυχώς, ... να το πούμε και αυτό ..., εδώ [στον Βόρειο Πόλο] έφεραν από ... την Αθηένου κάποιο τάγμα της ΕΛ.ΔΥ.Κ. και ρήμαξαν[!] τον τόπο. Έχω και τις εφημερίδες [χτυπάει το χέρι του στο τραπέζι], έχω τις εφημερίδες. Μας άνοιξαν το σπίτι και... μας πήραν μία ολόκληρη οικογενειακή περιουσία ... σε χρυσαφικά και άλλα αντικείμενα... Οι Έλληνες! Οι Έλληνες... Το τάγμα το οποίο έφεραν από την Αθηένου για να ... υπερασπιστεί την περιοχή. Υπάρχουν αναφορές[!]... Έχω τις εφημερίδες που έχουν αναφορά μέσα1 Αλλά τότε αστυνομία δεν υπήρχε για να επιβάλλει την τάξη. Και μάλιστα ξέραμε [χτυπάει επανειλημμένα το χέρι του στο τραπέζι] και τον άνθρωπο που έκανε αυτή την κλοπή.
ΝΧ: Φοβόσασταν τότε για τη ζωή σας και για την οικογένειά σας;
ΔΚ: Βεβαίως φοβόμασταν... Κοίταξε, είχαμε φύγει από εδώ.  Φύγαμε από το σπίτι μας και πήγαμε στους Καπέδες. Αλλά εγώ ήμουν στο στρατό. Ήμουν ακόμα ... εκεί, στην Α.ΤΗ.Κ.. Έκανα πενήντα ημέρες στην Α.ΤΗ.Κ, στην Πύλη Πάφου.
ΝΧ: Μπορείτε να μας περιγράψετε τι επικρατούσε εκείνες τις μέρες;
ΔΚ: Κοίταξε ...  ο κόσμος ήταν κατατρομαγμένος... Οι πολίτες είχαν φύγει και πήγαν μακριά από την Πράσινη Γραμμή. Δηλαδή πήγαν στα χωριά, ... πήγαν στη Λεμεσό, ... στην Πάφο, καταλάβατε;
ΝΧ: Υπήρχε Πράσινη Γραμμή τότε;
ΔΚ: Μετά δημιουργήθηκε.  Εδώ ήταν ... σύνορα πολέμου και μετά όταν έγινε εκεχειρία έγινε η Πράσινη Γραμμή, την οποία έχουμε μέχρι σήμερα... Εντωμεταξύ, εγώ, μετά που έφυγα από τον στρατό ... πήγαινα δουλειά στις επαρχίες και η έδρα μου έγινε η Πάφος.
ΝΧ: Αυτό ήταν μετά το ’74;
ΔΚ: Μετά που τελείωσε ο πόλεμος... Όταν έγινε εκεχειρία, ... νομίζω μετά από ένα, δυο μήνες, τρεις μήνες; ... Aκόμα και τώρα έχουμε εκεχειρία[!], δηλαδή συμφωνία μη επιθέσεως, ... ούτε οι... Τούρκοι [μπορούν να επιτεθούν] σε εμάς, ούτε εμείς σ’ εκείνους. Υπάρχει εκεχειρία, την οποία υποτίθεται ότι επιβλέπουν τα Ηνωμένα Έθνη...
ΝΧ: Υπάρχει καμιά ιστορία εκείνης της περιόδου που είναι έντονα αποτυπωμένη στο μυαλό σας;
ΔΚ: Ε, ναι... Φυσικά εγώ γνώριζα και προηγουμένως από στρατιωτικά θέματα... Θυμούμαι στην Α.ΤΗ.Κ. που ήρθε ένας αξιωματικός και έδωσε την διαταγή να βγούμε πάνω στα φορτηγά για να πάμε στην Κερύνεια. Και θυμούμαι εκεί ... παρ’ ολίγο να ανέβω και εγώ πάνω στα φορτηγά, ... να πάω μαζί τους. Αλλά μετά λέω [στον εαυτό μου] ... ‘δεν μπορούν ... στρατιωτικά οχήματα να κυκλοφορούν ... μέρα• ... η κυκλοφορία γίνεται το βράδυ’. Και λέω, ‘εδώ κάποιο παιχνίδι παίζεται!’ ... Μετά μαθαίνουμε ότι ... τούτη η στρατιωτική πομπή πήγε μέχρι τον Κοντεμένο και ... ήρθαν τα αεροπλάνα από πάνω και τους βομβάρδισαν. Αρκετοί πέθαναν εκεί, ... άλλοι μπόρεσαν να κρυφτούν από κάτω από τα γιοφύρια και ... λέω, η απόφασίς μου να μην[!] πάω ... με έσωσε.
ΝΧ: Ποιοι έδιναν αυτές τις εντολές;
ΔΚ: Υπήρχαν ορισμένοι αξιωματικοί... Αλλά και οι αξιωματικοί ... δεν πιστεύαν στην...
ΝΧ: Δηλαδή κάποιοι ήταν με το μέρος των Τούρκων;
ΔΚ: Όχι... Ήταν αυτή η αδιοργανωσία, κατάλαβες; Την δημιούργησαν ορισμένοι αξιωματικοί, ... ούτως ώστε να μην υπάρχει οργανωμένη αντίσταση. Αυτοί οι οποίοι πληρώθηκαν τα πολλά λεφτά από τη CIA, ... ήρθαν εδώ, ... έβγαλαν πολύ χρήμα και δημιούργησαν αυτή την κατάσταση στην Κύπρο. Πούλησαν την Κύπρο δηλαδή.
ΙΚ: Αυτοί οι αξιωματικοί ήταν Κύπριοι ή αποκλειστικά Έλληνες;
ΔΚ: Τότε οι Κύπριοι ήταν αξιωματικοί, αλλά δεν ήταν υψηλόβαθμοι. Ήταν κατά το πλείστον ‘Καλαμαράδες’, Έλληνες δηλαδή.
ΙΚ: Όμως κάποιοι δικοί μας συνεργάστηκαν μαζί τους.
ΔΚ: Υπήρχαν ορισμένοι δικοί μας αξιωματικοί, αλλά δεν υπήρχαν ταγματάρχες, ταξίαρχοι, στρατηγοί. Υπήρχαν ... χαμηλόβαθμοι Κύπριοι αξιωματικοί, οι οποίοι έπαιρναν τις ... διαταγές από τους Έλληνες... Κυριαρχούσε το ελληνικό στοιχείο στο στρατό.
ΝΧ: Η υπόθεση της Κύπρου ήταν θέμα προδοσίας είπατε;
ΔΚ: Προδοσίας, ναι.
ΝΧ: Εσείς νομίζετε ότι θα μπορούσαν να ζουν μαζί οι Ελληνοκύπριοι με τους Τουρκοκύπριους όπως γινόταν παλιά;
ΔΚ: Κοίταξε. Όπως έγινε το ’63 και δημιουργήθηκε ο φόβος μέσα στον κόσμο, ήταν δύσκολο ... να ζήσουν μαζί, ... διότι ο ένας σκότωνε τον άλλο. Υπήρχαν οργανωμένες ομάδες και δημιουργήθηκε φόβος. Εμείς δεν είχαμε ... πρόβλημα να ζήσουμε με τους Τούρκους, διότι καταγόμαστε από ένα χωριό στο οποίο υπήρχαν Έλληνες και Τούρκοι τότε και ... ζούσαμε μια χαρά. Στο Μαρκί... Εκεί είχαμε και σπίτι, αλλά δυστυχώς μετά ... που έφυγαν οι γονείς μας, οι Τούρκοι το έκαναν φυλάκιο. [Κάτι άλλο που ήθελα να σας πω] είναι όταν ήμουν στην 2α Διοίκηση του Μόρφου, ... επειδή έκανα και γεωγραφία στο πανεπιστήμιο, τους έφτιαξα ένα μεγάλο χάρτη της επαρχίας Κερύνειας... [Και επειδή] η 2α Διοίκηση ... στρατιωτικά διοικούσε ολόκληρη την Κερύνεια, ... φαντάζομαι αυτό τον μεγάλο, τεράστιο χάρτη θα τον βρήκαν και οι Τούρκοι [γελάει] και θα διερωτούνταν ποιος τον είχε ζωγραφίσει εκεί.
ΝΧ: Είπατε ότι σε κάποια φάση αναλάβατε καθήκοντα διερμηνέα;
ΔΚ: Ναι ... πριν να γίνει ο πόλεμος. Μετά από το ’63, ... οι Τούρκοι πήγαν σε ορισμένα χωριά και έμειναν... Δηλαδή, έφυγαν και δημιούργησαν ορισμένους θύλακες. Και τότε ήταν γεωργοί [τόσο] οι δικοί μας [όσο] και οι Τουρκοκύπριοι και υπήρχαν πολλές φασαρίες μεταξύ των κατοίκων της περιοχής. Και εγώ, ... για να λύσουμε το πρόβλημα, συνόδευα τον διοικητή ... των Ηνωμένων Εθνών και τους έκανα τον διερμηνέα. Επίσης τον συνόδευα ως διερμηνέας όταν υπήρχαν κοινωνικές συγκεντρώσεις μεταξύ των Ηνωμένων Εθνών και της Εθνικής Φρουράς. Εγώ απολύθηκα από τον στρατό πριν γίνει η εισβολή, [οπότε αυτά τα καθήκοντά που είχα ως στρατιώτης είχαν διακοπεί]. Και όταν έγινε το πραξικόπημα, ... ‘πού να πάω κι εγώ;’ ... πήγα περπατητός στην Πλατεία Ελευθερίας ... όπου βρήκα ένα πολυβόλο, ... το πήρα, ... πήγα στην Α.ΤΗ.Κ. και ξεκινήσαμε...
ΙΚ: ... Είπατε ότι είδατε έγγραφα που προμήνυαν το πραξικόπημα;
ΔΚ: Ναι, πριν το ’72. Το ’72 έκαναν προετοιμασίες, ... και έκαναν ... προβλήματα οι συνταγματαρχαίοι, ... η χούντα που λέμε.
ΝΧ: Άρα ... από τη στιγμή που είχατε δει αυτά τα έγγραφα μέχρι που να γίνει το πραξικόπημα πέρασε μια περίοδος δύο χρόνων;
ΔΚ: Ναι, ναι, ναι. Κανένας χρόνος... Και επίσης να δηλώσω επίσημα κάτι το οποίο θεωρώ σημαντικό. Η κάθε στρατιωτική περιφέρεια όπως η 2α Τακτική Διοίκηση, κάθε μήνα — δεν θυμάμαι ακριβώς, αλλά νομίζω σε τακτά διαστήματα ενός ή δύο μηνών — ετοίμαζε ένα έγγραφο για την ... στρατιωτική κατάσταση στις περιοχές ... και ... τυπωνόταν για σκοπούς εσωτερικούς ... και για ενημέρωση του Γ.Ε.Ε.Φ., δηλαδή του Γενικού Επιτελείου Εθνικής Φρουράς. Και είδα με τα μάτια μου ότι εκεί υπήρχαν ορισμένοι άνθρωποι, ... οι οποίοι ήταν προσκολλημένοι στα κόμματα, που έκαναν επιπρόσθετα αντίτυπα αυτού του εγγράφου και τα έπαιρναν στον Γενικό Γραμματέα... Και γνώριζαν[!] για την κατάσταση. Όλα[!] τα κόμματα γνώριζαν, καταλάβατε;
ΝΧ: Γιατί δεν έκαναν κάτι; Γιατί άφησαν την κατάσταση να φτάσει στο σημείο που έφτασε; Επειδή δεν ήθελαν τον Μακάριο;
ΔΚ: Κοίταξε. Τότε ο Μακάριος ήταν ο απόλυτος άρχων.  Ό,τι έλεγε ο Μακάριος αυτό γινόταν. Εγώ λέω ... ότι εκείνος φταίει. Έπρεπε πρώτα-πρώτα να κανονίσει την άμυνα[!] της Κύπρου, κατάλαβες; Και αυτές οι πληροφορίες [ήταν γνωστές]... Τότε υπήρχαν οι μυστικές υπηρεσίες... [Βέβαια] τι μυστικές υπηρεσίες ήταν όταν δεν έπαιρναν στα σοβαρά αυτή την κατάσταση; Η μυστική υπηρεσία έχει κατευθείαν πρόσβαση στον πρόεδρο. Ας πάρουμε, για παράδειγμα, τα γειτονικά μας κράτη, ... όπου μόνο ο πρωθυπουργός έχει επαφή με την μυστική υπηρεσία του κράτους [χτυπάει το χέρι του στο τραπέζι], ... καταλάβατε;
ΝΧ: Θυμάστε κάποια άλλη σημαντική ιστορία των ημερών εκείνων;
ΔΚ: Κοίταξε... Εγώ είχα φύγει από το χωριό. Πήγα κι έμεινα πενήντα μέρες [στην Α.ΤΗ.Κ.] και κοιμόμουνα χάμω και πολεμούσα. Ενώ αξιωματικός[!], παρακαλώ, της περιοχής, που έπρεπε να είναι εκεί, ... αξιωματικός, έφυγε και πήγε στο χωριό και κοιμόταν[!] στο δικό μου το κρεβάτι[!] ... [γελάει] ... με την γυναίκα του... Βλέπετε; Στο τέλος αντιλαμβάνεται κανείς ότι είμασταν όλοι θύματα.
[γελάνε όλοι μαζί]
ΝΧ: Ποιο είναι το πιο μεγάλο σας μάθημα από το 1974;
ΙΚ: Ίσως κάτι που θα ήθελες να μεταφέρεις στις νεώτερες γενιές σε σχέση με τα γεγονότα του ’74.
ΔΚ: Πιστεύω ότι από τη στιγμή που έκανε ο κυπριακός λαός το λάθος και ... εξέλεξε έναν πρόεδρο θρησκευτικό, νομίζω εκείνη ήταν η μεγάλη ... πηγή του κακού... Πώς ένας θρησκευτικός ηγέτης μπορούσε να συμβιώσει με τους Τούρκους; ... Και από την άλλη, το μεγάλο λάθος της κυβέρνησης τότε, αντί να πάει με τους Ευρωπαίους, ... πάντοτε πηγαίναμε με τους αδυνάτους, με το συγκρότημα των αδεσμεύτων.  Πιστεύω από εκείνο τον καιρόν αν πηγαίναμε με τη Δύση δεν θα είχαμε όλα αυτά τα παρατράγουδα.
ΝΧ: Σας ευχαριστούμε πολύ.