ORAL HISTORY ARCHIVE

Download here

Name (Ονοματεπώνυμο): Tsaoushis Antonakis / Τσαούσης Αντωνάκης
Sex (Φύλο): Male (Άνδρας)
Year of Birth (Έτος Γέννησης): Before (Πριν το) 1960
Place of Birth (Τόπος Γέννησης): Nicosia (Λευκωσία)
Nationality (Ιθαγένεια): Cypriot (Κυπριακή)
Community (Κοινότητα): Greek-Cypriot (Ελληνοκυπριακή)
Occupation (Επάγγελμα): Private Business Owner (Ιδιοκτήτης Επιχείρησης)
Refugee (Πρόσφυγας): No (Όχι)
Language (Γλώσσα Καταγραφής): Greek (Ελληνική)
Related to Killed or Enclaved or Missing persons (Σχετίζεται με Σκοτωμένους ή Εγκλωβισμένους ή Αγνοούμενους): No (Όχι)
Serving the army in some capacity at the time (Υπηρετούσε στο στρατό με κάποια ιδιότητα κατά την περίοδο εκείνη): Yes (Ναι)
Lived in Refugee Camp (Έζησε σε Προσφυγικό Καταυλισμό): No (Όχι)

Νικολέττα Χριστοδούλου: Κύριε Τσαούση, θέλω να μου πείτε τι γνωρίζετε ή τι θυμάστε για το 1974.
Αντωνάκης Τσαούσης: Κοίταξε ... το 1974 θυμούμαι ότι μετά το προεδρικό πραξικόπημα ξυπνήσαμε το πρωί του Σαββάτου και η ώρα 8 το πρωί ... το Ραδιοφωνικό Ίδρυμα Κύπρου μετέδιδε πρωινή γυμναστική. Ενώ από το σπίτι μου βλέπαμε ... τους Τούρκους αλεξιπτωτιστές που έπεφταν, γιατί το Καϊμακλί συνορεύει με ... τις Χαμίτ Μάντρες, οι οποίες είναι τούρκικη περιοχή και είναι προς τον Πενταδάκτυλο, περιοχή Μιτζέλι, Κιόνελι, ... το Ρ.Ι.Κ. μετέδιδε πρωινή γυμναστική. Δηλαδή, οι τότε πραξικοπηματίες που διοικούσαν, που ήταν στην εξουσία, ήταν λες και δεν ήξεραν εκείνα που γίνονταν. Αυτό, όπως είπα, ήταν περίπου στις 8 το πρωί. Αμέσως μετά ακούσαμε ότι η Τουρκία έκανε εισβολή στην Κύπρο και άρχισε το ραδιόφωνο να καλεί σε επιστράτευση τους έφεδρους, οι οποίοι είχαν τελειώσει το στρατό, μεταξύ των οποίων ήμουν κι εγώ και ο αδελφός μου. Είμαστε ελεύθεροι, φυσικά, δεν είχαμε οικογένειες και φύγαμε με τα ρούχα που φορούσαμε να πάμε στους τόπους που υποτίθεται ότι έπρεπε να παρουσιαστούμε. Εγώ, για παράδειγμα, έπρεπε να πάω στο BMH. Πήγα στο BMH... Βρήκα μέσο και με πήραν στο BMH... Εκεί είχε γύρω στα 500 άτομα, οι οποίοι βασικά ήταν με τα πολιτικά τους ρούχα. Δεν ήταν ... με τα στρατιωτικά, διότι δεν είχαμε στρατιωτικά ρούχα. Όταν πήγαμε εκεί υπήρχαν δυο-τρεις αξιωματικοί, που όπως αντιλαμβάνομαι ήταν Ελλαδίτες αξιωματικοί, οι οποίοι ήταν μάλλον του πραξικοπήματος. Αυτοί άρχισαν να χωρίζουν ομάδες, πού έπρεπε να καταταγούμε. Εγώ, για παράδειγμα, έπρεπε να πάω στην Κερύνεια. Ο τόπος κατάταξής μου σε περίπτωση πολέμου ήταν η Κερύνεια. ‘Ε, πώς πάμε;’, ρωτήσαμε. ‘Να μπείτε σε αυτό το λεωφορείο’, λέει ο αξιωματικός. Μπήκαμε σε αγροτικό λεωφορείο... Τριάντα-σαράντα άτομα, πόσοι... Άλλοι στις καμπίνες, άλλοι ... μέσα στο αυτοκίνητο και ξεκινήσαμε για την Κερύνεια. Ούτε αξιωματικό είχαμε, ούτε υπαξιωματικό... Είμαστε όλοι σχεδόν με τα άσπρα τα πουκάμισα, με τα ρούχα τα πολιτικά βασικά, ούτε όπλα, ούτε τίποτε...
ΝΧ: Ξέρατε τι γινότανε;
ΑΤ: Ναι. Γινόταν εισβολή από την Τουρκία και έπρεπε να πάμε στον τόπο που έπρεπε να καταταχτούμε, ο οποίος ήταν η Κερύνεια. Τώρα πώς ήταν να πάμε στην Κερύνεια; Ακούσαμε ότι βομβαρδίστηκε η ΕΛ.ΔΥ.Κ. Ξεκινήσαμε από το BMH στην Παλλουριώτισσα, διασχίσαμε τη Λευκωσία και φτάσαμε στην ΕΛ.ΔΥ.Κ. Όταν φτάσαμε, η ΕΛ.ΔΥ.Κ. ήταν βομβαρδισμένη και ... στρατιώτες δεν υπήρχαν... Τίποτε μέσα... Κι απ’ ό,τι μας είπαν κάποιοι εκεί, η ΕΛ.ΔΥ.Κ. είχε προχωρήσει προς το Κιόνελι για να κάνει μάχες με τους Τούρκους στο Κιόνελι-Μιτζέλι. Φυσικά δεν γνωρίζαμε αν είχε νεκρούς η ΕΛ.ΔΥ.Κ. ή οτιδήποτε. Δεν ξέραμε, διότι ήταν ... βομβαρδισμένη. Μετά μπήκαμε στο λεωφορείο ξανά για να πάμε στον Άγιο Βασίλειο, διότι για να πας στην Κερύνεια πρέπει να περάσεις από ένα στρατόπεδο στο χωριό Άη Βασίλης, με την ελπίδα να μας δώσουν όπλα, διότι ξεκινούσαμε να πάμε στην Κερύνεια άοπλοι[!] βασικά. Τώρα, γιατί ξεκινήσαμε άοπλοι; Κανένας δεν ήξερε. Πήγαμε στον Άγιο Βασίλειο... Το στρατόπεδο ήταν εκκενωμένο. Οι στρατιώτες είχαν φύγει ... με τον φόβο μήπως βομβαρδιστούν, διότι τα αεροπλάνα βομβάρδιζαν τα χωριά Μύρτου-Κοντεμένο, τα οποία είχαν στρατόπεδα πυροβολικού. Όταν βγήκα στον Άη Βασίλη υπήρχε ένας Ελλαδίτης αξιωματικός, ο οποίος άρχισε να φωνάζει γιατί να πάμε εκεί και να προδώσουμε το στρατόπεδο και έλεγε ‘να φύγετε και δεν υπάρχουν όπλα, όπου θέλετε πηγαίνετε...’ Τέλος πάντων...
ΝΧ: Πηγαίνοντας εκεί υπήρχε κίνδυνος να αποκαλυφθεί το στρατόπεδο;
ΑΤ: Βασικά δεν έπρεπε να κυκλοφορούν αυτοκίνητα, διότι θα έβλεπαν κόσμο, οπότε το αεροπλάνο μπορούσε να βομβαρδίσει. Φυσικά εγώ δεν πιστεύω ότι η Τουρκία ήξερε ότι υπήρχε στρατόπεδο εκεί, απλώς ήθελε να μας διώξει. Φεύγοντας απ’ εκεί, ξανά στο λεωφορείο, το αγροτικό λεωφορείο του Ακακίου, αν θυμάμαι καλά, το οποίο ήταν σε επίταξη. Μπήκαμε ξανά μέσα να πάμε στη Μύρτου.  Στη Μύρτου ήταν τα στρατόπεδα της Εθνοφρουράς του πυροβολικού, ... νομίζω υπήρχαν και τανκς.  Πηγαίνοντας ..., πριν την Μύρτου ήταν το χωριό Κοντεμένος. Φτάσαμε στο χωριό Κοντεμένος, ... με πολύ φόβο φυσικά, διότι τα αεροπλάνα έκαναν βυθίσεις και βομβαρδίζαν τα στρατόπεδα της Μύρτου. Οπότε, φτάνοντας στο κέντρο του χωριού υπήρχε μια γέφυρα, η οποία ήταν κατεστραμμένη και μες τον ποταμό που ήταν η γέφυρα υπήρχαν τρία-τέσσερα αυτοκίνητα... Ήταν φάλαγγα η οποία πήγαινε στην Κερύνεια και την βομβάρδισαν τα τούρκικα αεροπλάνα και παίρναν φωτιά.  Φαίνεται ότι εκείνη την ώρα είχε γίνει... Δεν ξέρουμε αν υπήρχαν νεκροί ή οτιδήποτε, διότι ήμασταν πανικοβλημένοι και πηγαίναμε να βρούμε τόπο να κρυφτούμε, διότι τα αεροπλάνα μας βομβάρδιζαν. Εγώ θυμάμαι, με κάποιον άλλο τον οποίον ονόμαζαν Λίλλο, ήταν ποδοσφαιριστής του ΑΠΟΕΛ αυτός, βρεθήκαμε κάτω από ένα γεφύριν του σπιτιού, από κείνα που φτιάχνουν για να περνούν τα νερά ... και από τον φόβο μας μείναμε εκεί περίπου ένα τέταρτο, μισή ώρα, οπότε αρχίσαμε να συνειδητοποιούμε πού πήγαμε... Δηλαδή, ... πήγαμε ... εκεί για να σκοτωθούμε βασικά... Διότι τα αεροπλάνα ήταν τόσα ... τόσες βόμβες ναπάλμ ... οτιδήποτε ... που δεν μπορούσες να βγεις με τίποτα.  Όταν ηρέμησαν λίγο τα αεροπλάνα, βγήκαμε από την κρυψώνα μας και αποφασίσαμε να ... μαζέψουμε ... τους άλλους, οι οποίοι ήταν φυσικά στρατιώτες, αλλά ήταν με πολιτικά, όσους βρίσκουμε ... και να φύγουμε, διότι δεν υπήρχε δρόμος... Τους δρόμους τους είχε καταστρέψει η αεροπορία... Οπότε έπρεπε να επιστρέψουμε στη Λευκωσία. Πήγαμε μες την πλατεία του χωριού, βρήκαμε τον σωφέρη [οδηγό]  και αρκετούς από τους στρατιώτες... Τους είπαμε ότι πρέπει να ... φύγουμε. Δεν υπήρχε θέμα να προχωρήσουμε, να πάμε Κερύνεια, διότι σίγουρα θα σκοτωνόμασταν ... σίγουρα[!] ... άοπλοι ... τίποτα. Τέλος πάντων, τους πείσαμε ... σχεδόν όλους. Μπήκαμε στο αυτοκίνητο ώστε να επιστρέψουμε. Φεύγοντας, πηδούσαμε συνέχεια κάτω από το αυτοκίνητο, για να μην βλέπουν τα αεροπλάνα ότι υπήρχαν άνθρωποι πάνω στην οροφή του αυτοκινήτου... Έτσι, όταν βλέπαμε αεροπλάνα που έρχονταν από τον Πενταδάκτυλο πηδούσαμε όλοι κάτω και σκορπιζόμασταν μέσα στα χωράφια. Είμασταν άοπλοι, οπότε αν ... έριχναν έναν ή δύο αλεξιπτωτιστές, ... θα μας σκότωναν όλους, δεν υπήρχε θέμα. Και στη μια μεριά του δρόμου και στην άλλη υπήρχαν φωτιές από τους βομβαρδισμούς... Μόνο ο δρόμος ήταν ελεύθερος. Βρήκαμε και δύο-τρεις στρατιώτες ενδιάμεσα του δρόμου και τους βάλαμε κι εκείνους στο αυτοκίνητο ... να τους μεταφέρουμε στη Χώρα. Στη Λευκωσία όταν φτάσαμε, μας είπαν ότι ... πολύς κόσμος βρίσκεται στο Γυμνάσιο Κύκκου ... εδώ στο Μετόχι του Κύκκου, στη Λευκωσία, που είναι ο Άγιος Προκόπιος. Πήγαμε εκεί. Πρέπει να είχε ... τουλάχιστο χίλια άτομα ... σκορπισμένους μες το σχολείο ... δίχως όπλα, με τα πολιτικά τους και περίμεναν εκεί... Κατεβήκαμε. Θυμάμαι βρήκα ορισμένους χωριανούς μου, οι οποίοι όταν με είδαν [γελάει] είπαν ‘μα τι έπαθες; Είσαι ολοκίτρινος’. Ολοκίτρινος ήμουν φυσικά από τον φόβο μου, διότι είχα πέσει ... στον τόπο που ... ήταν οι μεγαλύτεροι βομβαρδισμοί που γίνονταν μόλις άρχισε η εισβολή. Οι Τούρκοι προσπαθούσαν να βομβαρδίσουν τα σημαντικά στρατόπεδα της Κύπρου και ένα από αυτά ήταν της Μύρτου. Μείναμε εκεί... Πήγαμε γύρω στις 2-3 [η ώρα] περίπου... Μείναμε εκεί [στο Μετόχι του Κύκκου] το βράδυ... Ήταν 20 Ιουλίου... Και θυμάμαι ... έπρεπε να μείνουμε εκεί. Φυσικά, ήταν ανεξέλεγκτα όλα ... ούτε αξιωματικοί υπήρχαν, ούτε τίποτα. Μείναμε εκεί τη νύχτα. Θυμάμαι γίνονταν συνέχεια βομβαρδισμοί και κανονιοβολισμοί... Ακούγονταν αρκετοί πυροβολισμοί και θυμάμαι είπαν ότι, ... έριξαν τα ελληνικά αεροπλάνα με τους ΛΟΚατζήδες. Νομίζω ήταν στις 20, το βράδυ. Δεν ήξερε κανένας ότι ήταν ΛΟΚατζήδες, οπότε οι δικοί μας άρχισαν να τους βάλλουν από το αεροδρόμιο Λευκωσίας και κατέρριψαν το ένα αεροπλάνο με τους ΛΟΚατζήδες.... Νομίζω σκοτώθηκαν όλοι. Έζησε μόνο ένας. Ήταν τόσο ανεξέλεγκτα τα πράγματα... Πιστεύω ότι σκόπιμα τα άφησαν ανεξέλεγκτα για να σκοτωθεί πολύς κόσμος. Για να φοβηθεί. Γιατί έτσι ήταν τα σχέδια... Μείναμε, θυμάμαι, και την επόμενη ημέρα. Και αυτό ... είχε ανακοινωθεί την ... Τρίτη. Ήρθα σπίτι εντωμεταξύ εγώ ... την επόμενη ημέρα... Έκανα μπάνιο και επέστρεψα... Έρχονταν αυτοκίνητα και έπαιρναν ορισμένους για αναπλήρωση. Τώρα, πού τους έπαιρναν; Ούτε κι εγώ ξέρω. Θυμούμαι κηρύχτηκε εκεχειρία... Το είχαμε ακούσει από το ραδιόφωνο ... το βράδυ της Δευτέρας ή της Τρίτης, δεν θυμάμαι καλά, και ... εγώ έφυγα.  Ήρθα σπίτι και ζήτησα να δω πού πήγε ο αδελφός μου και ο γαμπρός μου. Τον γαμπρό μου ... τον εντόπισαν...• ο αδελφός μου... ήταν εξαφανισμένος... Άκουσα ότι πήγε στο ... χωριό Κυθρέα όπου θα καταταγόταν. Πήρα το αυτοκίνητο να πάω να τον βρώ, να δω πού ήταν. Ακουγόταν ότι πήραν αιχμαλώτους, [και ότι άλλοι] είχαν σκοτωθεί. Πήρα τον δρόμο Λευκωσίας – Βαρωσίων να πάω στο χωριό Κυθρέα, αλλά συχνά πυκνά σταματούσα γιατί έρχονταν τα αεροπλάνα ... και από τον δρόμο βομβάρδιζαν, διάφορα στρατόπεδα ... διότι υπήρχαν στρατόπεδα στην Κυθρέα και αρκετός στρατός.  Έφτασα στην Κυθρέα. Δεν τον είχα βρει για να είμαι ειλικρινής. Δεν τον βρήκα κι επέστρεψα πίσω. Ήταν βασικά με κίνδυνο να σκοτωθώ. Τα αερπλάνα πετούσαν συνέχεια, ... ήταν τρομεροί οι βομβαρδισμοί με βόμβες ναπάλμ. Καίγονταν τα χωράφια... Ήρθα σπίτι... Δεν πήγα τελικά, για να είμαι ειλικρινής. Μετά κάποιος μας ειδοποίησε ... και πήγαμε να καταταγούμε στο ... στρατόπεδο της Αθαλάσσας, το οποίο δεν είχε στρατιώτες μέσα. Απλώς είμαστε μέσα στο δάσος της Αθαλάσσας. Και απ’ εκεί ... όταν χρειάζονταν να ... επανδρώσουν φυλάκια στον Πενταδάκτυλο ή οπουδήποτε αλλού, έπαιρναν 10-20-30 [άτομα]... Είμασταν με τα πολιτικά, δεν είχαμε στρατιωτικά, ούτε όπλα είχαμε, ούτε τίποτα...
ΝΧ: Δεν είχατε εφοδιαστεί με όπλα;
ΑΤ: Α! Όχι... Επί μία βδομάδα πηγαίναμε στην Αθαλάσσα. Ούτε όπλα μας έδωσαν ούτε τίποτε. Βασικά μείναμε ως την δεύτερη εισβολή. Πηγαίναμε κάθε δυο-τρεις ημέρες και καταταγόμασταν, αλλά φεύγαμε το απόγευμα. Την οικογένειά μου την είχαν πάρει στα Πέρα, ... διότι μέναμε στην πράσινη γραμμή στο Καϊμακλί. Βρήκαμε ένα σπίτι κάποιου φίλου και μας το παραχώρησε κι επήγαμε εκεί, γιατί είχαμε δύο μικρά μωρά έξι μηνών και ένα άλλο τριών χρονών. Εγώ δεν ήμουν παντρεμένος.
[Τα μωρά] ήταν του αδελφού μου και του γαμπρού μου. Πήγαμε στα Πέρα, τους είχαμε πάρει εκεί και εμείς πηγαίναμε στην ... Αθαλάσσα και παρουσιαζόμασταν κάθε δυο-τρεις ημέρες. Στη δεύτερη εισβολή είμαστε με άδεια. Ξεμείναμε στα Πέρα, κι εγώ και ο αδελφός μου, ο οποίος στο μεταξύ είχε βρεθεί κι έμεινε σπίτι. Δεν ξαναπαρουσιάστηκε...
ΝΧ: Πού ήταν;
ΑΤ: Ήταν στην Κυθρέα.  Από τον λόχο του αδελφού μου οι μισοί σκοτώθηκαν και οι μισοί πιάστηκαν αιχμάλωτοι. Επειδή ο αδερφός μου ήταν αθλητής, κατάφερε τρέχοντας να περάσει 100 μέτρα από τον δρόμο που είχαν κόψει οι Τούρκοι στην Κερύνεια. Τους μάζεψαν όλους όσους ήταν προς την θάλασσα. Αυτός κατάφερε κι έφυγε... Απ’ ό,τι μου διηγήθηκε, έβλεπε τα ... τάνκς που έκοβαν τον δρόμο: όλους όσους έμεναν στα αριστερά, δικοί του, του λόχου του ή του τάγματός του, ... τους άρπαζαν. Κάποιους άλλους τους σκότωσαν [χτυπάει το χέρι του στο τραπέζι], και άλλοι ήταν με τον Λοχαγό Φωτιάδη, ο οποίος πιάστηκε αιχμάλωτος. Τον Φωτιάδη ... τον πήραν στην Τουρκία και μετά τον άφησαν να φύγει. Ήταν... ο λόχος που πατούσε στο Πέντε Μίλι, στην Άσπρη Μούτη, εκεί ακριβώς που έγινε η εισβολή, απ’ ό,τι μου διηγείται ο αδελφός μου... Μόλις χάραξε ... είχαν δει τα πλοία που κατέβαζαν στρατό, ... τανκς. Δυστυχώς, όμως ... δεν υπήρχαν τα κανόνια στον Πενταδάκτυλο. Τα κανόνια του Πενταδακτύλου είχαν μετακινηθεί προς την Πάφο, απ’ ό,τι ακούσαμε φυσικά, για να σκοτώσουν τον Μακάριο... [Έτσι], ... οι Τούρκοι κατέβηκαν ελεύθερα, δίχως καμιά αντίσταση, ... απ’ ό,τι μου είπε ο αδελφός  μου. Οι παραπάνω στρατιώτες πιάστηκαν αιχμάλωτοι, γιατί δεν είχαν καμιά υποστήριξη, τίποτε...
ΝΧ: Υπάρχει κάποιο σχετικό γεγονός που είναι έντονα στο μυαλό σας;
ΑΤ: Θυμάμαι μου είπε ότι, όταν ...  παρουσιάστηκαν τα τούρκικα τανκς και έκοβαν τον δρόμο, οι Τούρκοι αρχίσαν να πολυβολούν... Ήταν στο γήπεδο της Κερύνειας, νομίζω, στο ... Γ.Σ. Πράξανδρος. Ξεκίνησαν να τους... πυροβολούν με τα τανκς ... και όπου φύγει φύγει. Όποιος προλάβενε ... να διασχίσει τον δρόμο ... και να γλιτώσει ... καλώς, αλλιώς όλους τους άλλους είτε τους σκότωσαν είτε τους πήραν αιχμάλωτους. Όπως σας έχω πει ... ο αδερφός μου κατάφερε να γλιτώσει. Γλίτωσε... Ο Θεός τον λυπήθηκε, διότι σας είπα ότι ... ήταν τόσο μεγάλη η προδοσία της εποχής εκείνης που μπορεί να... Σας τα λέω και τρομάζω. Αφού εγώ ξεκίνησα να πάω στην Κερύνεια άοπλος! Φαντάσου, εκείνοι έκαναν εισβολή κι εμείς [ξεκινούσαμε] να πάμε άοπλοι. Χωρίς όπλα! Ούτε ξέραμε πού είναι τα όπλα, ούτε πού να πάμε, ούτε αν θα βρούμε στρατόπεδο, ούτε τίποτα. Κι όμως, μας έστειλαν. Μας έστειλαν! Αυτοί είναι... Αυτοί είναι εγκληματίες! Για μένα είναι εγκληματίες! Γιατί, από τη στιγμή που δεν έχω όπλο, να με στείλει; Για να πάω να σκοτωθώ; Εκείνο που αισθάνομαι εγώ ήταν, ‘μα πού να πάω δηλαδή;’ και ‘γιατί να πάω... άοπλος; Θα πάω για να σκοτωθώ!’. Πέρασε η δεύτερη εισβολή. Θυμάμαι εκεί, ... στα Πέρα, είχε κατέβει ένας λόχος από τον Μαχαιρά και διοικητής ήταν ... ο πραξικοπηματίας ο Χ . Διερωτούμαι, δηλαδή, πού τους είχε... Πάνω στον Πενταδάκτυλο έκαναν ελέγχους και σταματούσαν τον κόσμο να μην φεύγει, για να πάει να παρουσιαστεί ... κι εκείνοι παραθέριζαν στον Μαχαιρά; Βασικά, ... περάσαμε δύσκολες [καταστάσεις]... Δύσκολες μέρες... Φόβο... Φόβο... Ευτυχώς δεν είχα καμιά απώλεια συγγενή μου, ο οποίος να σκοτώθηκε στον πόλεμο, αλλά ... είναι κρίμα. Σκοτώθηκε αρκετός κόσμος, οι οποίοι ήταν θύματα ανευθυνότητας και προδοσίας...
ΝΧ: Μπορείτε να μου πείτε περισσότερα για την ομάδα που ήρθε από τον Μαχαιρά;
ΑΤ: Η ομάδα από τον Μαχαιρά... Θυμάμαι ότι ήρθαν στα Πέρα... Είπαν ότι κατέβηκαν από τον Μαχαιρά... Στον Μαχαιρά, όμως, τι έκαναν; Δεν ξέρω... Δεν ξέρω. Ο Μαχαιράς δεν ήταν τόπος για να πολεμήσεις... Δεν είχε ούτε Τούρκους, ούτε τίποτα... Και στα Πέρα πού ήταν; Αντί να είναι πρώτη γραμμή για να πολεμούν, ήταν στον Μαχαιρά και κατέβηκαν περπατώντας διότι τα Πέρα με τον Μαχαιρά είναι κοντά... Και αυτά ήταν στην δεύτερη εισβολή βασικά, που ήταν οι μάχες οι οποίες δόθηκαν με τους Τούρκους εκ του συστάδην, μπορώ να πω. Εκ του συστάδην... Ιδίως στις περιοχές Μιας Μηλιάς, Κυθρέας... Γενικά σε ολόκληρο τον Πενταδάκτυλο είχαν δώσει μάχες εκ του συστάδην...
ΝΧ: Στα Πέρα πόσο καιρό μείνατε;
ΑΤ: Θυμάμαι ότι πρέπει να μείναμε κανένα μήνα. Περίπου ένα μήνα, ... μέχρι που ησυχάσαν οι καταστάσεις και ήρθαμε κάτω... Ναι... Αφού οι Τούρκοι πήραν ότι ήταν να πάρουν, εδραιώθηκαν και ησύχασε η κατάσταση.
ΝΧ: Οπότε ήταν η περιοχή εδώ στο Καϊμακλί;
ΑΤ: Ναί... Κοίταξε... Στο Καϊμακλί είχαν προχωρήσει οι Τούρκοι σε αρκετά σημεία, όπως εδώ ... στον κυκλικό κόμβο του Μπάτα. Είχαν έρθει μέχρι ... το παλιό Λαϊκό Καφεκοπτείο, αλλά μετά επέστρεψαν πίσω. Δεν ξέρω γιατί επέστρεψαν πίσω. Εδώ στο Regis έγιναν μάχες εκ του συστάδην. Είχαν προχωρήσει οι Τούρκοι, αλλά πάλι επέστρεψαν πίσω. Δεν ξέρω γιατί... Το σπίτι που μένω τώρα ήταν φυλάκιο... [χτυπάει το χέρι του ρυθμικά στο τραπέζι]. [Το σπίτι] στο οποίο έχω παντρευτεί... ήταν φυλάκιο [χτυπάει το χέρι του ρυθμικά στο τραπέζι] της Εθνικής Φρουράς, διότι απέναντι ήταν οι Χαμίτ Μάντρες, όπως είπα. Ήταν χωράφια από τα οποία βλέπεις τα φυλάκια των Τούρκων  [χτυπάει το χέρι του στο τραπέζι].
ΝΧ: Πείτε μου περισσότερα για τις Χαμίτ Μάντρες.
ΑΤ: Οι Χαμίτ Μάντρες είναι μία περιοχή εδώ δίπλα στο Καϊμακλί. Παλιά ήταν μάντρες με ζώα... Τώρα έχει μετατραπεί σε πολιτεία... Να δεις τώρα την περιοχή είναι ολόκληρη πολιτεία. Θυμάμαι, μου έλεγαν η πεθερά μου και ο πεθερός μου, ότι στη δεύτερη εισβολή τα τανκς είχαν σταθεί γραμμή σε ολόκληρο το χωράφι, το οποίο είναι περίπου ένα χιλιόμετρο, ως τις Χαμίτ Μάντρες. Ήταν γραμμή και δεν τους πυροβόλησε κανένας. Φυσικά ήταν οι οδηγίες έτσι, για να μην γυρίσουν προς το μέρος μας και ... να χτυπήσουν άμαχο πληθυσμό. Είχαν ξεκινήσει το πρωί και πήραν τον δρόμο της Αμμοχώστου. Πήγαν αριστερά στην Αμμόχωστο και αφού τα τάνκς έκοψαν την περιοχή, την κατέλαβαν. Δηλαδή έφτασαν στην Αμμόχωστο και είχαν κόψει όλη την περιοχή, από τον νέο δρόμο Αμμοχώστου, όπως τον ονομάζαμε. Όλα είχαν παραμείνει στα Τούρκικα... Η Καρπασία, η Κυθρέα, ... όλα. Και ... αυτός ήταν ο διαχωρισμός που έγινε και ... ισχύει [χτυπάει το χέρι του ρυθμικά στο τραπέζι] μέχρι σήμερα. Βασικά, απ’ ό,τι ακούμε, υπήρχαν σχέδια... Βρήκαν μετά χάρτες... Τα σχέδια δεν συμπεριλάμβαναν την Αμμόχωστο. Η Αμμόχωστος δεν ήταν μέσα. Το λάθος ήταν ότι ... έφυγαν όλοι οι πολίτες και ο στρατός από την Αμμόχωστο. Πιστεύω ότι έφυγαν από φόβο... Οι Τούρκοι είχαν σταματήσει για ορισμένες ώρες έξω από την Αμμόχωστο, αλλά όταν είδαν ότι δεν υπήρχε καμία αντίσταση [χτυπάει το χέρι του ρυθμικά στο τραπέζι], μπήκαν στην Αμμόχωστο.  Δηλαδή, η Αμμόχωστος, πιστεύω, ότι πήγε άδικα. Δεν ήταν στα σχέδια, απ’ ό,τι λένε. Πήραν την Αμμόχωστο αμαχητί, εντελώς αμαχητί. Πήραν τα ξενοδοχεία, ... τα πάντα...
ΝΧ: Οι γονείς σας τι έκαναν τότε;
ΑΤ: Ήταν κι εκείνοι στα Πέρα μαζί μου. Όπως σας είπα, εμείς παρουσιαζόμασταν κάθε δυο-τρεις μέρες στην... Αθαλάσσα, αν μας χρειαστούν κάπου να μας στείλουν...
ΝΧ: Προτού πάνε όμως στα Πέρα, ήταν εδώ στο Καϊμακλί;
ΑΤ: Ναι, ήταν στο Καϊμακλί... Δεν είχαν φύγει... Φυσικά είμαστε σε διάφορα σπίτια. Την ημέρα πηγαίναμε στο Καϊμακλί ... τη νύχτα, όμως, φεύγαμε, πηγαίναμε στον Στρόβολο. Είχε ένας φίλος πολυκατοικία εκεί και μέναμε τη νύχτα και... την ημέρα επιστρέφαμε πίσω. Όταν είδαμε ότι τα πράγματα δυσκόλευαν βρήκαμε σπίτι στα Πέρα... Κοίταξε, δεν ήξερες πού να πήγαινες. Καταρχήν θα πηγαίναμε στην Μόρφου ... όπου ήταν η γιαγιά μας, διότι ο πατέρας μου ήταν από την Μόρφου. Ούτε υπολογίζαμε ότι....  Στο τέλος είπαμε να πάμε στα Πέρα όπου θα είμαστε πιο κοντά, διότι του Μόρφου είναι πιο μακριά, έτσι ώστε να βλέπαμε και το σπίτι, διότι φοβόμαστε κιόλας από ληστείες και από πραξικοπηματίες. Αυτοί δεν ήταν άνθρωποι... Αυτοί ήταν αλήτες... Ιδίως αυτοί που συλλάμβαναν τον κόσμο την ημέρα του πραξικοπήματος... Αλήτες, οι οποίοι τελικά βγήκαν καθαροί στη ζωή τους. Ήταν άνθρωποι τους οποίους γνωρίζαμε το ποιόν τους... Γνωρίζαμε ποιοι ήταν... Και φοβόμασταν από ληστείες... Έτσι πήγαμε εδώ στον Στρόβολο, στην αδελφή [χτυπάει το χέρι του στο τραπέζι] του γαμπρού μου όπου μέναμε τη νύχτα, αλλά την μέρα ερχόμαστε πίσω... Έρχονταν οι γυναίκες...
ΝΧ: Η περιοχή εδώ είχε εκκενωθεί σε κάποια φάση;
ΑΤ: Yπήρχαν άτομα, υπήρχαν. Το Καϊμακλί είχε εκκενωθεί εντελώς... Στη δεύτερη εισβολή, όμως, οι περισσότεροι είχαν φύγει... Ήταν εκκενωμένο... Ήταν εκκενωμένο.  Έμειναν ορισμένοι γέροι που δεν μπορούσαν να μετακινηθούν, αλλά οι νέοι και οι γυναίκες είχαν φύγει. Δεν είχαν πειράξει όμως κόσμο εδώ στην περιοχή, διότι, όπως σου είπα, ήταν φυλάκια εδώ... Το σπίτι αυτό, για παράδειγμα [χτυπάει το χέρι του στο τραπέζι], ήταν φυλάκιο. Στρατός [χτυπάει έντονα το χέρι του στο τραπέζι]! Υπήρχε στρατός [χτυπάει το χέρι του στο τραπέζι]! Υπήρχε στρατός, ο οποίος έβλεπε προς τον Πενταδάκτυλο. Αργότερα ο στρατός έφυγε από εδώ. Έφυγε [χτυπάει το χέρι του στο τραπέζι]. Μετά που ησύχασε η περιοχή ... [χτυπάει το χέρι του στο τραπέζι] ... μπορεί να έμειναν για κανένα χρόνο ... απ’ ό,τι μου λέει η γυναίκα μου ... [χτυπάει ρυθμικά το χέρι του στο τραπέζι]...
ΝΧ: Είπατε ήσασταν πωλητής αυτοκινήτων. Πού ήταν η δουλειά σας;
ΑΤ: ... [χτυπάει το χέρι του ρυθμικά στο τραπέζι] Η δουλειά μου ήταν στην εταιρεία Δημάδη. Θυμάμαι, χαρακτηριστικά ότι, όταν ... είχε γίνει το πραξικόπημα και είχα πάει δουλειά, είχαν ξεκινήσει ... οι ΛΟΚατζήδες, ... οι οποίοι νομίζω είχαν στρατόπεδο στην Κυθρέα..., να καταλάβουν το Προεδρικό... και την Αρχιεπισκοπή που ήταν ο Μακάριος για να τον σκοτώσουν. Και αν θυμάμαι υπήρχαν πυροβολισμοί και μας επέβαλλαν να ... μείνουμε στα γραφεία, να μην βγούμε έξω να δούμε [χτυπάει το χέρι του ρυθμικά στο τραπέζι] τι γίνεται. Αυτό ήταν την ημέρα του πραξικοπήματος. Είχαμεν μείνει στη δουλειά εμείς... Είχαμεν μείνει [χτυπάει το χέρι του στο τραπέζι] στη δουλειά. Φυσικά φύγαμε μετά, διότι το κακό [χτυπάει το χέρι του στο τραπέζι] άρχισε να γενικεύεται μέσα στη Λευκωσία, οπότε όλα τα γραφεία σχόλασαν και [χτυπάει το χέρι του στο τραπέζι] πήγαμε σπίτι, διότι ... οι πραξικοπηματίες ... είχαν κηρύξει κατ’ οίκον περιορισμό και μόνο το πρωί [μπορούσαμε να κυκλοφορούμε]...
ΝΧ: Υπήρχαν ενδείξεις ότι θα γίνει εισβολή;
ΑΤ: Ε, αλοίμονο. Τα αεροπλάνα... Όταν έγινε το πραξικόπημα την ... Δευτέρα, την Τρίτη ... ψηλά στον ουρανό υπήρχαν αναγνωριστικά τούρκικα αεροπλάνα... και έκαναν αναγνωρίσεις. Αφού τα ακούγαμε, τα βλέπαμε... Και αυτά, οπωσδήποτε, προμήνυαν εισβολή. Οπωσδήποτε... Μπορεί το Ρ.Ι.Κ. να ανακοίνωνε ότι αυτή η διαμάχη ... γινόταν μεταξύ Ελλήνων, αλλά στην ουσία οι Τούρκοι είχαν προετοιμαστεί... Διότι, παρότι πήρε μια βδομάδα, ... δεν νομίζω να μην ήξερε κανένας ότι θα γινόταν εισβολή..., τουλάχιστον από εκείνους που διοικούσαν.  Εμείς βλέπαμε τα αεροπλάνα, διότι είμαστε στα σπίτια μας... Μια βδομάδα επί πραξικοπήματος υπήρχε κατ’ οίκον περιορισμός ... και δεν πηγαίναμε δουλειά. Κατάλαβες; Και αν τολμούσες ν’ ανοίξεις λίγο την πόρτα σου να [δεις και τύχαινε] να υπάρχουν πραξικοπηματίες... [χτυπάει το χέρι του στο τραπέζι] [αμέσως] ετοιμάζονταν να σε πυροβολήσουν γιατί [προσπαθούσες] να δεις τι γινόταν.
ΝΧ: Οι πραξικοπηματίες έλεγχαν συγκεκριμένες περιοχές;
ΑΤ: Όχι, όχι. Κοίταξε να δεις... Είχαν καταλάβει το Ρ.Ι.Κ. και οι ανακοινώσεις που έκαναν από το ραδιόφωνο ήταν ότι ‘οποιοσδήποτε ... βγει από το σπίτι του θα πυροβολείται’. Είχε προξενηθεί φόβος, λοιπόν. Έτσι, δεν ... πήγαινες πουθενά... Δεν μπορούσες να βγεις, για τίποτα, ... ούτε για τρόφιμα. Θυμάμαι, απέναντι από το σπίτι μου έμενε ένας ... αστυνομικός της Προεδρικής Φρουράς και ο άνθρωπος, όταν ... καταλήφθηκαν η Αρχιεπισκοπή και το Προεδρικό, έφυγε και ήρθε σπίτι του. Η γυναίκα του ήταν έγκυος και θυμάμαι ήρθαν οι πραξικοπηματίες με τα όπλα ... [χτυπάει το χέρι του ρυθμικά στο τραπέζι] και συνέλαβαν τον άνθρωπο και θυμάμαι που φώναζε η γυναίκα του και έκλαιγε... Ο άνθρωπος σήκωσε τα χέρια πάνω ... και τον χτυπούσαν με τα όπλα, ... για να προχωρήσει και να τον συλλάβουν... Τους έβλεπα από το παράθυρο. Αυτοί οι πραξικοπηματίες ήταν ... χωριανοί μας! ... Και αυτοί οι άνθρωποι σήμερα ... [γελάει] κυκλοφορούν μεταξύ μας ... δίχως να ντρέπονται... Στο πραξικόπημα υπήρχαν [περιπτώσεις] όπου συνέλαβε ο αδερφός τον αδερφό ... ή ο ξάδερφος τον ξάδερφο, γιατί ... ο ένας ήταν Μακαριακός και ο άλλος ήταν Γριβικός.
ΝΧ: Με τους Τουρκοκύπριους είχατε σχέσεις;
ΑΤ: Εγώ θυμάμαι ότι όταν ήμουν μικρός, στο Καϊμακλί, υπήρχαν Τουρκοκύπριοι με τους οποίους παίζαμε, στα παιδικά μας χρόνια, χωρίς πρόβλημα... Επίσης, θυμάμαι ότι όταν έκανα στρατιώτης, και πηγαίναμε στα χωριά Βατιλή και Κοντέα, γιατί την θητεία μου την είχα κάνει στη Λύση, υπήρχαν Τούρκοι, [και] δεν είχαν κανένα πρόβλημα οι χωριανοί εκεί. Ήταν μαζί... Πήγαιναν στις εργασίες τους, διασκέδαζαν μαζί, πήγαιναν στους γάμους και οι Τούρκοι και οι Κύπριοι. Δυστυχώς, υπήρχαν οι εθνικιστές, οι οποίοι ... κατάφεραν να μοιράσουν την Κύπρο [γελάει].
ΝΧ: Ποιο είναι ένα μεγάλο μάθημα που πήρατε;
ΑΤ: Ένα μεγάλο μάθημα που πήρα είναι ότι... δυστυχώς..., πάντοτε στον ελληνισμό υπάρχουνε προδότες... Προδότες... Και για μένα, το πραξικόπημα ήταν ... η μεγαλύτερη προδοσία που έγινε στην ιστορία της Κύπρου... Και αυτή η προδοσία δεν μπορεί να διορθωθεί εύκολα. Δηλαδή δεν είναι όπως τον παλιό καιρό που έρχονταν οι Ενετοί, οι τάδε, οι τάδε και καταλάμβαναν την Κύπρο κι έφευγαν. Σήμερα είναι [αλλιώς]. Άλλαξε ο δημογραφικός χαρακτήρας της Κύπρου... Αν πάεις από ’κει και δεις, άλλαξαν τα πάντα... Άλλαξαν οι ονομασίες, τα χωριά, ο επικοισμός... Δεν ξέρω... Εγώ πήγα... Και είναι δύσκολο ... να λυθεί το Κυπριακό χωρίς ... [γελάει] να χάσουμε πολλά μέρη... Πολλά μέρη... Μπορεί να λυθεί, αλλά δεν θα λυθεί όπως θέλουμε να λυθεί ή όπως θα είμαστε [παλιά] και αυτό πρέπει να το καταλάβουμε...
ΝΧ: Θέλετε να προσθέσετε κάτι άλλο.
ΑΤ: Εκείνο που μπορώ να προσθέσω είναι ότι δυστυχώς εξακολουθούμε να έχουμε τα ίδια μυαλά... Τίποτε άλλο... Τα ίδια μυαλά... Δυστυχώς.
ΝΧ: Και τι φταίει; Γιατί δεν μαθαίνουμε από εκείνα που έγιναν;
ΑΤ: Δεν υπάρχει ‘γιατί’. Διότι είναι η διαπαιδαγώγηση των νέων στα σχολεία. Δυστυχώς, ορισμένοι δεν θέλουν να μάθουν [οι νέοι] την πραγματική ιστορία, το πώς έγιναν το πραξικόπημα και η εισβολή... Έπρεπε μετά το πραξικόπημα, μετά την εισβολή, μετά από ορισμένα χρόνια, η νεολαία να διδάσκεται ... στα σχολεία ή οπουδήποτε αλλού ... τι έγινε πραγματικά στην Κύπρο... Να διδάσκεται τι έγινε και ποιος φταίει... Αλλά δυστυχώς δεν διδάσκεται. Και σήμερα παρουσιάζονται, όπως βλέπω και στην τηλεόραση, εθνικιστικές ομάδες... Έτσι ξεκίνησε και η ΕΟΚΑ Β’... Όταν έκανε το πραξικόπημα έτσι ήταν. Έβαζαν μιαν βόμβα εδώ, μια βόμβα εκεί, στους αστυνομικούς σταθμούς και σιγά-σιγά εξελίχτηκε κι έγινε το πραξικόπημα. Έτσι [χτυπάει ρυθμικά το χέρι του στο τραπέζι] θα γίνει και το επόμενο... Δυστυχώς η ιστορία δεν[!] διδάσκεται όπως πρέπει..., δηλαδή τα πραγματικά γεγονότα. Κάποιοι δεν μπορούν να δεκτούν τα πραγματικά γεγονότα. Αφού τώρα υπολογίζουν να ... ανοίξει ο φάκελλος με τα στοιχεία που μάζεψε η Βουλή και ... υπάρχει αντίσταση ..., διότι ... δεν έχουν τιμωρηθεί οι ένοχοι. Εγώ πιστεύω ότι δεν έχουν τιμωρηθεί οι ένοχοι και αυτή τη στιγμή κατέχουν θέσεις στην κυβέρνηση και ... στα πολιτικά κόμματα και, δυστυχώς, επειδή δεν θέλουν να εκτεθούν με εκείνα που έχουν κάνει δεν αφήνουν... να [ανοικτεί]. Ο ‘κλάδος ελαίας’, που είπε ο Μακάριος, κατ’ εμένα, ήταν το μεγαλύτερο λάθος του. Δεν υπάρχει χώρα που έγινε ... προδοσία ... με πραξικόπημα και οι άνθρωποι που το έκαναν [να είναι ελεύθεροι]... Έφεραν αυτό το κακό στην Κύπρο και περπατούν σήμερα ελεύθερα στην κοινωνία... Αυτοί πρέπει να πάνε φυλακή! ...
ΝΧ: Εξηγήστε μας περισσότερο.
ΑΤ: Ο Μακάριος όταν επέστρεψε, προσπαθούσε, πιστεύω, [να μην δημιουργηθούν προβλήματα]... Θυμάμαι όταν ήρθε στην Κύπρο και είπε, ‘προσφέρω κλάδον ελαίας’ ήταν για να μην δημιουργηθούν προβλήματα, διότι έπρεπε να δούμε τι θα κάνουμε με τους Τούρκους, που ήταν το μεγαλύτερο κακό... Γιατί κακά τα ψέματα, εντάξει, είχε πέσει το πραξικόπημα, έπεσε η χούντα ... [χτυπάει το χέρι του στο τραπέζι], ορισμένοι Κύπριοι παρασύρθηκαν, κάποιοι βέβαια ήταν με την θέλησή τους, αλλά ορισμένοι, σαν αυτούς που σου [είπα πριν] στο Καϊμακλί, είχαν παρασυρθεί... Κάποιοι ήθελαν απλά να πάρουν όπλα [χτυπάει το χέρι του στο τραπέζι], δίχως να καταλάβουν τι κακό επρόκειτο να προξενεθεί... Βέβαια, υπήρχαν μεν οι άνθρωποι οι οποίοι παρασύρθηκαν, αλλά υπήρχαν και οι άνθρωποι οι οποίοι ... ήταν ... καθαρά προδότες ... προδότες ... προδότες...
ΝΧ: Περιμένετε να φανεί κάτι από τον φάκελλο της Κύπρου;
ΑΤ: Κοίταξε. Εγώ θέλω να παρουσιαστούν γεγονότα... Όλα όσα έγιναν. Και να αποφύγουμε από το να ξαναγίνουν [χτυπάει ρυθμικά το χέρι του στο τραπέζι]. Διότι, πρέπει να καταλάβουν κάποιοι ότι στην Κύπρο, έχουν δικαιώματα και οι Τουρκοκύπριοι [χτυπάει το χέρι του στο τραπέζι]. Δυστυχώς, θέλουμε δεν θέλουμε [χτυπάει το χέρι του στο τραπέζι], με τις συνθήκες Ζυρίχης-Λονδίνου αναγνωρίσαμε την ύπαρξη ... τουρκοκυπριακού πληθυσμού στην Κύπρο [χτυπάει το χέρι του στο τραπέζι] και πρέπει να δεχτούμε ορισμένα πράγματα. Δεν μπορούμε να τους ρίξουμε στην θάλασσα.  Είναι άνθρωποι οι οποίοι γεννήθηκαν στην Κύπρο εδώ και χιλιάδες χρόνια... Έχουν μείνει στην Κύπρο. Τι θα κάνουμε, δηλαδή; Η Κύπρος δεν είναι μόνο ελληνική• και οι Τουρκοκύπριοι έχουν μεγάλες περιουσίες. Στη Λάρνακα, το αεροδρόμιο της Λάρνακας, ... όλα αυτά είναι τουρκοκυπριακή γη... Επίσης, στην Πάφο, η Κάτω Πάφος είναι όλη τουρκοκυπριακή... Τα κληρονόμησαν από τους δικούς τους... Δεν τα αγόρασαν... Κοίτα να σου πω, πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι στην Κύπρο υπάρχουν και Τουρκοκύπριοι και Αρμένιοι και Λατίνοι... Δεν είναι μόνο Έλληνες... Και πρέπει να βρούμε ένα τρόπο να λύσουμε το Κυπριακό [χτυπάει το χέρι του στο τραπέζι] με τον καλύτερο τρόπο, για το συμφέρον του ελληνισμού φυσικά. Αλλά πρέπει να παραδεχτούμε ότι [χτυπάει ρυθμικά το χέρι του στο τραπέζι] υπάρχουν και Τουρκοκύπριοι...  Δεν γίνεται αλλιώς [χτυπάει ρυθμικά το χέρι του στο τραπέζι]. Όμως, αυτές [χτυπάει ρυθμικά το χέρι του στο τραπέζι] οι εθνικιστικές ομάδες δεν θέλουν... [χτυπάει ρυθμικά το χέρι του στο τραπέζι]. Βλέπεις και με το παιχνίδι που έγινε προχθές... Πέταξαν πέτρες. Και άντε, πέταξες πέτρες! Τι έκανες; Τι κατάφερες; Έκανες ζημιά [χτυπάει το χέρι του στο τραπέζι]... Έκανες ζημιά... Ή όταν φωνάζουν στα γήπεδα ‘προδότης’ [χτυπάει ρυθμικά το χέρι του στο τραπέζι], ανεξάρτητα από το ποιος είναι ο πρόεδρος [χτυπάει ρυθμικά το χέρι του στο τραπέζι]... Μα ποιος προδότης[!]; Προδότες υπήρξαν το ’74[!] [χτυπάει το χέρι του στο τραπέζι]. Αλλά η νεολαία ... δεν τα γνωρίζει αυτά [χτυπάει το χέρι του στο τραπέζι].
ΝΧ: Μιλάτε εσείς στα παιδιά σας σχετικά με το θέμα;
ΑΤ: Για να είμαι ειλικρινής, λάθος μου! Δεν μιλώ! Έπρεπε... Εντάξει η [μικρή μου κόρη] μπορεί να ξέρει, αλλά η [μεγάλη μου κόρη] νομίζω δεν ξέρει, για να είμαι ειλικρινής. Ναι, διότι να σου πω κάτι, είναι και η αδιαφορία και οι δυσκολίες της ζωής και αποφεύγεις... Ενώ πρέπει να τα λέμε στα παιδιά μας. Τι έγινε! ... Πραγματικά τι έγινε! Από ανθρώπους σαν εμένα που τα ζήσανε... Όχι κάποιος που ήταν στη Λεμεσό, για παράδειγμα. Διότι η Λεμεσός, η Πάφος, ... αυτές οι πόλεις δεν τα ζήσανε όπως τα ζήσαμε εμείς εδώ [χτυπάει ρυθμικά το χέρι του στο τραπέζι], στην πράσινη γραμμή [χτυπάει ρυθμικά το χέρι του στο τραπέζι], στο Καϊμακλί ... [χτυπάει το χέρι του στο τραπέζι]. Γίνονταν μάχες [χτυπάει το χέρι του στο τραπέζι] στην Ομορφίτα, μάχες εκ του συστάδην... Σπίτια... Σπίτι με σπίτι... Έριχναν πυροβολισμούς το ένα σπίτι απέναντι από το άλλο [χτυπάει το χέρι του στο τραπέζι]...
ΝΧ: Μιλάτε για το πραξικόπημα;
ΑΤ: Όχι, μετά. Μετά. Με τους Τούρκους ... [χτυπάει το χέρι του στο τραπέζι]. Κοίταξε, στο πραξικόπημα ... οι μάχες έγιναν στη Λευκωσία, στο Προεδρικό και στην Αρχιεπισκοπή. Δεν έγιναν μάχες αλλού [χτυπάει το χέρι του στο τραπέζι]. Και τότε υπήρχαν όπλα... Είχα όπλα για να πολεμήσω [χτυπάει το χέρι του στο τραπέζι]... Είχα όπλα για να πολεμήσω... Αλλά η φοβέρα που έγινε ... από το Ρ.Ι.Κ. ήταν ότι, ‘οποιοσδήποτε ... βγει έξω από το σπίτι του θα πυροβολείται’. Το θυμάμαι σαν τώρα... ‘Οποιοσδήποτε βγει από το σπίτι του, στον κατ’ οίκον περιορισμό, θα πυροβολείται’!... Όχι ‘θα συλλαμβάνεται’, αλλά ... ‘θα πυροβολείται’! [χτυπάει το χέρι του στο τραπέζι]. Το θυμάμαι σαν τώρα [χτυπάει το χέρι του στο τραπέζι].
ΝΧ: Τι νιώθατε εσείς με όλα αυτά;
ΑΤ: Κοίταξε... Να σου πω κάτι. Εγώ πιστεύω ότι είναι πιο παλιά ιστορία [χτυπάει το χέρι του στο τραπέζι]. Δηλαδή, εγώ πιστεύω ότι ... η ιστορία της Κύπρου ξεκινά πιο παλιά, πριν το πραξικόπημα [χτυπάει το χέρι του στο τραπέζι]. Και δυστυχώς με την συνθήκη της Ζυρίχης είχαμε μπλέξει και την Τουρκία και την Ελλάδα και την Αγγλία. Μπλέχτηκαν αυτές οι χώρες, οι οποίες ήταν οι εγγυήτριες, οπότε έλεγαν ... ‘εγώ που είμαι εγγυήτρια έχω δικαιώματα’... Οπότε έκανε το πραξικόπημα η Ελλάδα, η ελληνική χούντα, με την ΕΟΚΑ Β’ και έτσι επενέβηκε η Τουρκία και λέει, ‘εγώ, κύριε, έχω δικαίωμα ως εγγυήτρια να επέμβω’ ... Όλα αυτά ήταν με την ανοχή της Αγγλίας και των άλλων χωρών, της Αμερικής... Και ενώ μπορούσαν να το σταματήσουν, δεν ήθελαν να το σταματήσουν. Δεν ήθελαν να προκαλέσουν τον σκοτωμό ... ορισμένων χιλιάδων Ελληνοκυπρίων, να φοβηθούν οι υπόλοιποι ... και να γίνει η διχοτόμηση.  Εγώ στο τέλος δεν πιστεύω ότι θα ... λυθεί το Κυπριακό. Είναι πολύ δύσκολο. Πρώτα δεν ξέρουμε εμείς οι Κύπριοι, οι Ελληνοκύπριοι, τι είναι που θέλουμε... Θέλουμε [χτυπάει το χέρι του στο τραπέζι] ομοσπονδία; ... Θέλουμε [χτυπάει το χέρι του στο τραπέζι] ενιαίο κράτος; ... Θέλουμε [χτυπάει το χέρι του στο τραπέζι] διχοτόμηση; Δεν ξέρουμε! Απ’ ό,τι ακούμε από τους πολιτικούς μας, δηλαδή... Ο κόσμος δεν ξέρει τι είναι που ζητά... Ποιά είναι η καλή λύση ... ή ποιά [χτυπάει το χέρι του στο τραπέζι] είναι η κακή; Ή τι σώζεις, τι [χτυπάει το χέρι του στο τραπέζι] σώζεις; ... ‘Αλλαγή πολιτικής’... Ορισμένοι υποστηρίζουν, ‘αλλαγή πολιτικής’... Μα ποιάς πολιτικής; Πες μας ... ποιάς; [χτυπάει το χέρι του στο τραπέζι]... Ποιάς στρατηγικής; ... [χτυπάει το χέρι του στο τραπέζι] ... Από ’κει υπάρχει ... αλλοίωση του δημογραφικού χάρτη..., των χωριών ..., των οδών, των σπιτιών. Οι Τούρκοι που ήρθαν από την Τουρκία έχουν γεννήσει, έχουν παντρευτεί, έκαναν οικογένειες. Δηλαδή [τη στρατηγική] του Τούρκου που ήρθε από ’κει και λέει ‘εγώ γεννήθηκα στην Κύπρο και είμαι Κύπριος’; [χτυπάει το χέρι του στο τραπέζι]... Να αλλάξουμε στρατηγική ... και τι θα βγει... Δεν κατάλαβα με αυτή τη στρατηγική που λένε ορισμένοι ή αλλαγή [χτυπάει το χέρι του στο τραπέζι] πολιτικής. Δεν κατάλαβα... Ακόμα ούτε και όταν λέμε ‘διζωνική δικοινοτική’! δεν είμαστε βέβαιοι... Ούτε μας εξήγησε κανένας τι σημαίνει. Αφού δεν ξέρουμε [χτυπάει το χέρι του στο τραπέζι] τι είναι αυτό το οποίο θέλουμε... Αφού δεν ξέρουμε [χτυπάει το χέρι του στο τραπέζι] εμείς τι θέλουμε... Ούτε καθορίσαμε στα 36 χρόνια... Θέλουμε να κάνουμε παραχωρήσεις στους Τούρκους; Θέλουμε να τους διώξουμε; Να τους ρίξουμε στη θάλασσα; Εγώ δεν [χτυπάει το χέρι του στο τραπέζι] ξέρω... Μπορούμε να πολεμήσουμε; ... Η διεθνής [χτυπάει το χέρι του στο τραπέζι] κοινότητα πάλι δεν μας βοηθά...• η Τουρκία γιατί να μας βοηθήσει; Σου φαίνεται ότι είναι με την [χτυπάει το χέρι του στο τραπέζι] Τουρκία ή με την Κύπρο; Η Κύπρος είναι μόνο 500.000 πληθυσμός... Δεν ξέρω αν έγινα κατανοητός, αλλά πιστεύω ότι αυτές είναι οι πραγματικότητες. Το πιο βασικό, όμως, είναι ότι πρέπει να μάθει η νεολαία την ιστορία ... και να αποφεύγονται τα λάθη.  Διότι πραγματικά ήταν λάθη... Μπορεί να ήταν η χούντα των Αθηνών, αλλά μπορούσαμε να το αποφύγουμε... Αν δεν υπήρχε στην Κύπρο η ΕΟΚΑ ΄Β, δεν μπορούσε η Ελλάδα να κάνει πραξικόπημα με τους Έλληνες αξιωματικούς εδώ... Ο Μακάριος δεν πίστευε ότι θα γίνει πραξικόπημα, διότι ... νόμιζε ότι δεν υπάρχουν τόσο άφρονες, οι οποίοι γνωρίζουν μεν ότι κάνοντας πραξικόπημα [χτυπάει το χέρι του στο τραπέζι] θα έρθει η Τουρκία [χτυπάει το χέρι του στο τραπέζι] κι ότι θα το κάνουν [χτυπάει το χέρι του στο τραπέζι]. Εγώ θυμάμαι που έλεγε ο Μακάριος ότι [χτυπάει ρυθμικά το χέρι του στο τραπέζι] σε περίπτωση πραξικοπήματος η Τουρκία θα [χτυπάει το χέρι του στο τραπέζι] επέμβει, δεν υπάρχει άλλη λύση... [χτυπάει ρυθμικά το χέρι του στο τραπέζι]. Και το έλεγε [χτυπάει το χέρι του στο τραπέζι], αλλά δυστυχώς ... ήταν οι συμφωνίες με τους Τούρκους, η ελληνική χούντα... Το θέμα τώρα είναι [χτυπάει το χέρι του στο τραπέζι] να κλείσει το Κυπριακό... [χτυπάει το χέρι του στο τραπέζι].
ΝΧ: Σας ευχαριστώ πολύ.