ORAL HISTORY ARCHIVE
Name (Ονοματεπώνυμο): Menelaou Sokratis / Μενελάου Σωκράτης
Sex (Φύλο): Male (Άνδρας)
Year of Birth (Έτος Γέννησης): Before (Πριν το) 1960
Place of Birth (Τόπος Γέννησης): Nicosia (Λευκωσία)
Nationality (Ιθαγένεια): Cypriot (Κυπριακή)
Community (Κοινότητα): Greek-Cypriot (Ελληνοκυπριακή)
Occupation (Επάγγελμα): Private Business Owner (Ιδιοκτήτης Επιχείρησης)
Refugee (Πρόσφυγας): No (Όχι)
Language (Γλώσσα Καταγραφής): Greek (Ελληνική)
Related to Killed or Enclaved or Missing persons (Σχετίζεται με Σκοτωμένους ή Εγκλωβισμένους ή Αγνοούμενους): No (Όχι)
Serving the army in some capacity at the time (Υπηρετούσε στο στρατό με κάποια ιδιότητα κατά την περίοδο εκείνη): Yes (Ναι)
Lived in Refugee Camp (Έζησε σε Προσφυγικό Καταυλισμό): No (Όχι)
Νικολέττα Χριστοδούλου: Κύριε Σωκράτη θέλω να μου πείτε τι ξέρετε για το 1974; Αν θέλετε μπορείτε να αναφερθείτε και στο ’64 ή ακόμα και πιο πριν.
Σωκράτης Μενελάου: Οι προσωπικές μου εμπειρίες είναι του ’64. Το ’64 ήμουν στρατιώτης στην 31η Μοίρα Καταδρομών. [Αυτή] η ...μοίρα καταδρομών, με εκπαίδευση μόνο είκοσι ημερών, κλήθηκε και πήγε στην περιοχή [της] Τηλλυρίας όπου υπήρχαν φυλάκια των Τούρκων τα οποία παρενοχλούσαν τα γύρω χωριά. Είχαμε στρατοπεδεύσει στο Γυμνάσιο Σολέας, στην Ευρύχου, και απ’ εκεί ήρθαν φορτηγά αυτοκίνητα, όχι στρατιωτικά αυτοκίνητα, τα οποία μας πήραν ...στην περιοχή της Τηλλυρίας, κάτω από ένα ύψωμα, το οποίο ονομάζεται Λορόβουνος. Την επομένη, πρωινή ώρα, ξεκινήσαμε [χτυπάει το χέρι του στο τραπέζι] για να χτυπήσουμε ένα ύψωμα, στο οποίο υπήρχε ένα τούρκικο πολυβολείο. ...Είμασταν περίπου δύο μέρες εκεί πάνω και είχαμε και τρεις νεκρούς, δύο Κύπριους και έναν Ελλαδίτη αξιωματικό. [χτυπάει το χέρι του στο τραπέζι] Εκείνη η εμπειρία μου ήταν ...μία εμπειρία, η οποία μου άφησε, να πούμε στίγματα στη ζωή μου, τα οποία φέρω μέχρι τώρα.
ΝΧ: Πόσων ετών είσασταν τότε;
ΣΜ: ...Ήμουν 20 χρονών. ...[Ο] στρατός [είχε δημιουργηθεί πρόσφατα]. Οι πρώτοι στρατιώτες ...[κατατάχθηκαν] το 1964 και [οι] περισσότεροι ήταν ...άνθρωποι της Εθνικής Φρουράς, η οποία [είχε] δημιουργήθεί πριν να γίνει ο πραγματικός στρατός. ...Πριν[!] [από] αυτή την περίοδο, για ν’ αρχίσουμε και κάπως πιο πριν, έγιναν οι φασαρίες του 1963, που έγινε η τουρκική ανταρσία, και εκεί προσφερθήκαμε, πάλι, να ενταχθούμε σε ομάδες. Υπήρχαν οι ομάδες, οι οποίες ηγούνταν από διάφορους, οι οποίοι μπορούσε να βάλουν και χρήματα για να έχουν όπλα ή να κατασκευάσουν όπλα. Εγώ έτυχε να είμαι στις ομάδες του Βάσσου Λυσσαρίδη. Την εποχή εκείνη μας πήραν στον Πενταδάκτυλο. Υπήρξε η μάχη του Πενταδακτύλου, [χτυπάει το χέρι του στο τραπέζι] στον Άγιο Ιλαρίωνα, και κάναμε 15 μέρες εκεί. ...Δηλαδή ...έγινε μάχη[;]...ε, μπορεί να το ονομάσεις μάχη. ...Πάλι οι Τούρκοι είχαν φύγει και [για] την ακρίβεια δεν σκοτώσαμε κανέναν Τούρκο.
ΝΧ: Η ελληνοκυπριακή πλευρά είχε απώλειες;
ΣΜ: ...Σκοτώθηκε ένας Κερυνειώτης. Μετά είπαν ότι θα δημιουργήσουν τον κυπριακό στρατό και είπαν [ότι] όσοι έχουν γεννηθεί το 1943 και ’44 να καταταγούν για να δημιουργηθεί ο στρατός. Έτσι και έγινε. Πριν όμως, πάλι με τις ίδιες ομάδες, του... Λυσσαρίδη, ...[και άλλων] αγωνιστών ...είχαμε πάει να χτυπήσουμε την περιοχή ...της Τηλλυρίας, την Μασσούρα, τα Κόκκινα. Και είχαμε πάει εκεί και ...κάναμε ...άλλες 15 μέρες και [εκείνο το διάστημα] μας κάλεσαν από [χτυπάει το χέρι του στο τραπέζι] ραδιοφώνου ότι θα γινόταν ο στρατός. ...Εγώ επέστρεψα και πήγα και κατατάχθηκα στη Μόρφου. ...Αφού ήμουν γεννημένος [στην] Τεμπρία, πήγα στη Μόρφου.
ΝΧ: Η Τεμπρία είναι ελεύθερη περιοχή.
ΣΜ: Ναι, ...αλλά διοικητικά η περιοχή Σολέας υπάγετο ...στη Μόρφου. [Από] εκεί μας πήραν και πήγαμε στο Βαρώσι. Εκεί ...δημιούργησαν ένα στρατόπεδο και εκεί ήρθαν να καλέσουν, να πάρουν καταδρομείς. Οι εξ Ελλάδος αξιωματικοί..., οι οποίοι υπήρχαν εκεί, ήταν ...αυτοί που θα δημιουργούσαν την μοίρα. Και λόγω του ότι τους γνωρίζαμε, αποφάσισα να πάω καταδρομέας. Και εκεί ...όταν [γινόταν η επιλογή] ...τους είπα ότι ήμουν ...στην Τηλλυρία μαζί τους [και] πήγα καταδρομέας. [Από εκεί] ...μας πήραν στην Ευρύχου, μέσα στο Γυμνάσιο της Σολέας, ...απ’ [όπου] ...πήγαμε στην μάχη, αλλά ως στρατιώτες πλέον.
ΝΧ: Η οικογένειά σας πού ήταν τότε; Υπήρχαν αντιδράσεις λόγω της επιλογής σας;
ΣΜ: Η οικογένειά [μου] ήταν στη Λευκωσία, κάτοικοι Λευκωσίας. ... Όχι, δεν υπήρχαν [αντιδράσεις]. Δηλαδή δεν υπήρχε τέτοιο πρόβλημα. Εκείνη την εποχή δεν υπήρχε γονιός[!] που να μη[!] θέλει το παιδί του να πάει στρατιώτης. Ήταν προσβλητικό το να μην θέλει να πάει στρατιώτης, συγκρίνοντας με τη σημερινή [εποχή] που οι περισσότεροι θέλουν να μην πάνε [γελάει] στρατιώτες. ...[Τότε] δεν υπήρχε περίπτωση. ...Δηλαδή έπρεπε να είχες κάτι [για] το οποίο πραγματικά δεν μπορούσες να υπηρετήσεις. Πήγαμε εκεί, [χτυπάει ρυθμικά το χέρι του σε κάποιο μαξιλάρι] διώξαμε τους Τούρκους από το ύψωμα, είχαμε τους νεκρούς μας, ο ένας... νεκρός ήταν γείτονάς μου... [είναι συγκινημένος] Ήταν γείτονας, φίλος... Μετά επιστρέψαμε, ...[και] μας πήραν στο Μιτσερό, σε έναν ανοιχτό χώρο μέσα σε αντίσκηνα. [Αργότερα]... δημιουργήθηκε το στρατόπεδο στη Στράκα, ...η οποία ήταν μια φάρμα του Λεβέντη με αγελάδες [γελάει] και εκεί μείναμε το υπόλοιπο της θητείας μας... Μετά πέρασαν [χτυπάει το χέρι του στο τραπέζι] τα χρόνια του ’64 και ήρθε το ’74...
ΝΧ: Για πόσο χρονικό διάστημα είσασταν στη Στράκα;
ΣΜ: Εκείνο το διάστημα ...ως σύνολο, από την μέρα που μας πήραν, ήταν κάπου 18 μήνες. ...Πρώτα θα είμαστε στρατιώτες για έξι[!] μήνες, οι έξι έγιναν δώδεκα και οι δώδεκα έγιναν δεκαοκτώ και μας άφησαν στους δεκαεπτά. Άλλοι αξιωματικοί έμειναν ως τους δεκαοκτώ... Και ήταν μια... πολύ καλή εμπειρία, ...[δεδομένου ότι] είμασταν ...οι πρώτοι στρατιώτες. Οι αξιωματικοί ήταν ενθουσιασμένοι με τους Κύπριους γιατί ένιωθαν..., και το έλεγαν καθημερινά, ότι ήταν άνθρωποι ...[στους οποίους μπορούσαν] να υπολογίζουν... Δεν ξέρω αν ήταν τα δύο χρόνια από τα 18 στα 20, αλλά ήταν και το ότι ο Κύπριος... ζούσε αυτό το πράγμα. Δηλαδή μεγάλωσε με την ιδέα της Ελλάδας, μεγάλωσε με τα ιδανικά ...του ’21... Όταν άρχισε εδώ το ’63 κτλ, ήταν σαν να ζούσαν το 1821, δηλαδή με τα κυνηγετικά όπλα, με τον ενθουσιασμό ... εκείνο τον οποίο είχαν οι Έλληνες στην επανάσταση... Μετά πέρασαν τα χρόνια, ...του ’64 μέχρι το ’74, κάτι η ΕΟΚΑ Β’ πρώτα και οι φασαρίες εκείνες, μετά έγινε το πραξικόπημα [και] έγιναν αυτά που... [έγιναν]. Δεν ήταν όλος ο κόσμος που εμπλέκετο[!] σ’ αυτά, ήταν... ορισμένοι.
ΝΧ: Πώς βιώσατε τούτο το διάστημα; Τι εμπειρίες έχετε από εκείνη την περίοδο;
ΣΜ: Στην περίοδο ...από το ’64 μέχρι το ’74 ...δεν υπήρχε κάτι[!]... Έγινε ο διαχωρισμός, δηλαδή [οι] Τούρκοι ...είχαν ...τους θύλακές τους και λοιπά, δεν υπήρχαν ...βασικά φασαρίες. Μπήκαν τα Ηνωμένα Έθνη και ...δεν είχε φασαρίες, οι οποίες... να ενοχλούν τον κόσμο. Ε, η Κύπρος λειτουργούσε ως κράτος κανονικά και μετά ήρθε... η περίοδος ...του ’72, η εναντίον του Μακαρίου, και... έγινε το πραξικόπημα. Το πραξικόπημα ήταν οπωσδήποτε ένα πράγμα το οποίο δεν ήταν καλό. Δηλαδή ένας λογικά σκεπτόμενος άνθρωπος ...έβλεπε ότι ήταν κάτι το επικίνδυνο, το οποίο θα δημιουργούσε προβλήματα στον ελληνικό πληθυσμό. ...Εκείνη την εποχή εργαζόμουν στην εταιρεία Στεφανίδη, στη Λευκωσία, και θυμάμαι ότι πέρασαν και τα τανκς ...μπροστά από το δρόμο. ... Μετά ...ο γαμπρός του Στεφανίδη, ο γιατρός, ο Ιωαννίδης, ο οποιός ήταν δήμαρχος Λευκωσίας... διορίστηκε υπουργός. ...Αλλά δεν ξέρω αν αυτό το πράγμα είχε σχέση ή αν... ο κόσμος πίστεψε ότι ναι, έγινε [το] πραξικόπημα, τελείωσε, [χτυπάει το χέρι του στο τραπέζι] έφυγε ο Μακάριος και λοιπά. Δηλαδή ο περισσότερος [κόσμος] δεν μπορούσε να δει πιο μακριά. [χτυπάει έντονα το χέρι του στο τραπέζι] Είχε ενθουσιαστεί, έβγαινε στους δρόμους. Και άσε τώρα[!] που ό-λοι[!] θέλουν να πουν ότι εμείς δεν θέλαμε... Δηλαδή όταν, για παράδειγμα, είχε ενθουσιαστεί και θεωρούσε ότι έγινε κάτι[!] για το καλό της Κύπρου ήταν πάλι γιατί δεν μπορούσε να αντιληφθεί, [τι] θα μπορούσε να γίνει μελλοντικά. [χτυπάει το χέρι του στο τραπέζι] ...Βέβαια παρέλειψα να πω το τι έγινε το ’67, [δηλαδή] το πραξικόπημα στην Ελλάδα [χτυπάει το χέρι του στο τραπέζι] [και η δικτατορία που διήρκησε] μέχρι το ’74... Και πάλι εκείνη την εποχή ο στρατός, υπηρετούσε τη χούντα.
ΝΧ: Εννοείτε στην Κύπρο;
ΣΜ: Ναι. Όταν λέμε υπηρετούσε την χούντα, [εννοώ ότι] για την Κύπρο η Ελλάδα αντιπροσωπεύετο από την χούντα των Αθηνών, αφού υπήρχε το πραξικόπημα. ...[Όμως] δεν έγινε κάτι ...εδώ στην Κύπρο, ...να εναντιωθούν, ν’ αλλάξει κάτι. Και το ’74 όταν έγινε ...το πραξικόπημα, την επόμενη βδομάδα έγινε και η εισβολή... Ε, στην εισβολή, τώρα, καλούσαν τους έφεδρους να πάνε στρατιώτες. Ξεκινήσα... κι εγώ... να πάω στο... [σημείο που] έγραφε το λεγόμενο φύλλο πορείας, το οποίο σου δίνουν στον στρατό [ότι] σε περίπτωση πολέμου θα πας στον τάδε τόπο. Εγώ έπρεπε να πάω στην Μύρτου.
ΝΧ: Καταλάβατε τι γινόταν στο μεταξύ;
ΣΜ: Ναι. Διότι όταν το Σάββατο έγινε η εισβολή και έπεφταν ...οι αλεξιπτωτιστές και τους βλέπαμε στον Πενταδάκτυλο, όταν μας καλέσαν [να καταταγούμε], ...είπα στη γυναίκα μου, είμασταν παντρεμένοι ένα χρόνο... ‘τούτος είναι πραγματικός πόλεμος[!]’. Συνέκρινα δηλαδή τον πόλεμο τον οποίο κάναμε το ’64 στο συγκεκριμένο τόπο, ο οποίος δεν ήταν... πόλεμος. Πόλεμος είναι... τα δύο μέρη να ανταλλάσουν πυροβολισμούς. ... Στην Τηλλυρία οι Τούρκοι έφυγαν για να γλιτώσουν, δεν έμειναν δηλαδή να πολεμήσουν... Και ...το ’74 όταν μας κάλεσαν για να πάμε, ε, ξεκινάω κι εγώ για να πάω κάπου. Κατέληξα κάπου αλλού[!], άοπλος[!]. ...Αφού έγινε η εισβολή στην Μύρτου δεν μπορούσα να πάω και ο καθένας πήγαινε ...στους αστυνομικούς σταθμούς, για να του πουν. Κανένας δεν ήξερε τι[!] θα κάνει[;] και εγώ προσωπικά κατέληξα στη Δευτερά, ...με πολύ άλλο κόσμο κάτω από τα δέντρα. ...Μετά επέστρεψα σπίτι και παρουσιάστηκα στο στρατόπεδο στην Αθαλάσσα. Η εμπειρία μου... του ’74 [χτυπάει το χέρι του στο τραπέζι] δεν[!] ήταν εμπειρία πολεμική. Είχε όμως άλλους οι οποίοι ξεκίνησαν, τους πήραν κάπου και έγιναν όλα αυτά που έγιναν. ...Πώς να σου πω[;], οι αγνοούμενοι. ... [Ο] στρατός είναι ένας χώρος, στον οποίο ...ο κάθε νέος, δημιουργεί ...φιλίες, οι οποίες μέ-νουν[!] και μετά στη ζωή του. Και γνωρίζει κόσμο ...τον οποίο τον θεωρεί ‘είμαστε μαζί στο στρατό’. Δηλαδή το χρονικό διάστημα δεν είναι πολύ, αλλά δημιουργεί ...δεσμούς και είναι σαν ...[τον] παιδικό σου φίλο, τον οποίο τον έζησες 15 χρόνια, έστω κι αν τον ζήσεις ενάμιση-δυο χρόνια. Και ...ο στρατός ...είναι μια καλή εμπειρία... στον κάθε άνθρωπο. Μέχρι τώρα ... είμαστε με... αυτούς τους ανθρώπους φίλοι, οικογενειακοί φίλοι και λοιπά ...Δημιουργήθηκε ο σύνδεσμος των έφεδρων καταδρομέων, ...είχαμε μια άλλη ομάδα, χωρίς να είναι σύνδεσμος, και βρισκόμαστε σε διάφορες συγκεντρώσεις κτλ. Και κάθε χρόνο, τον Αύγουστο, [χτυπάει το χέρι του στο τραπέζι] εμείς του ’64, πάμε ...στην Τηλλυρία και ...βάζουμε στεφάνι. ...Στο ύψωμα αυτό ...υπάρχει ένας σταυρός, [εκεί] που [χτυπάει το χέρι του σε κάποιο μαξιλάρι] σκοτώθηκαν ...τα τρία άτομα από την δική μας μοίρα... Ε, και το συνδυάζουμε ως προσκύνημα και ως διακοπές. [γελάει]
ΝΧ: Το ’74 τι έκανε η οικογένειά σας;
ΣΜ: Το ’74 ήμουν... παντρεμένος. ...Η δική μου η οικογένεια έμενε στο Καϊμακλί. ... Εκείνες τις ημέρες της... εισβολής ήρθαν στο σπίτι που μέναμε εδώ, ...κάτω από το Χίλτον. Είχαμε νοικιασμένο ένα σπίτι, που ήμουν με τα... πεθερικά μου και ήρθαν και έμειναν ...εκεί και οι δύο [γονείς μου]. ...[Έμεναν] στην γειτονιά η οποία ήταν ...στο Λαϊκό Καφεκοπτείο, [η] περιοχή που είναι τώρα ΣΟΠΑΖ. Εκεί έριξαν όλμους, έγιναν ορισμένα [γεγονότα]. Και θυμάμαι πήγα και πήρα τον πατέρα μου, ο οποίος δεν ήθελε να φύγει [γελάει] ...από το σπίτι. Και τον πήρα ...δια της βίας. [γελάει]
ΝΧ: Γιατί δεν ήθελε να φύγει; Δεν καταλάβαινε την επικινδυνότητα της κατάστασης ή απλά ήθελε να μείνει;
ΣM: Είχε ακόμα ένα γείτονα, ούτε κι εκείνος ήθελε να φύγει. [γελάει] ...
ΝΧ: Αλλά όταν εσείς πήγατε στη Δευτερά, δεν υπήρχε επικοινωνία με την οικογένειά σας. Φαντάζομαι και λόγω της χαώδους κατάστασης δεν ήξεραν πού είσασταν.
ΣΜ: Ε, όχι. ...[Αλλά] δεν ήταν πολύς ο χρόνος ...[που] μείναμε... εκεί... [Τρεις-τέσσερις μέρες]. ...Και μετά ...επέστρεψα σπίτι και ξανάφευγα και παρουσιαζόμασταν σ’ ένα στρατόπεδο στην Αθαλάσσα... Αλλά... ήταν... ανοργάνωτη κατάσταση.
ΝΧ: Οπότε πώς αντιμετωπίζατε την κατάσταση; Όταν είσασταν με φίλους ή με άλλους στρατιώτες τα συζητούσατε, σας προβλημάτιζαν; Ακούγατε κάτι που ίσως σας φόβιζε;
ΣΜ: Κοίταξε, ...σε περίοδο πολέμου... ο φόβος, κατά κάποιο τρόπο, κατανικείται γιατί ...όλος ο κόσμος βιώνει τα ίδια πράγματα. Μαθαίνεις και ζεις... με εκείνα τα γεγονότα. ...Δηλαδή τώρα ακούς [τι] γίνεται... στην... Συρία. Σκοτώνεται κόσμος. Αν ρωτήσεις... ένα Σύριο θα πει ‘ε, δεν είναι τίποτα, εκεί στην περιοχή που είναι η οικογένειά μου ...δεν καταλαβαίνουν τίποτα’, εκτός από τους συγκεκριμένους που κάνουν τις διαδηλώσεις και λοιπά. Το ίδιο συμβαίνει και σε περιόδο πολέμου. Εκείνο το οποίο οπωσδήποτε μεγαλώνοντας σε φοβίζει είναι η κατάληξη ...του πολιτικού μας προβλήματος, το οποίο... [χτυπάει το χέρι του στο τραπέζι] πάει από το κακό στο χειρότερο... Δεν μπορούν να αντιστρέψουν[!] πράγματα πλέον, όσο κι αν τα θέλεις. Δεν μπορείς να χωνέψεις γιατί να γίνουν. [χτυπάει το χέρι του στο τραπέζι] Γιατί να φτάσει δηλαδή σ’ αυτό το σημείο[;] ...και να μοιραστείς τον τόπο σου [χτυπάει το χέρι του στο τραπέζι] με... άλλους! Δεν λέω για τους Τουρκοκύπριους, κι εκείνους είναι ο τόπος τους, γεννημένοι εδώ. [χτυπάει το χέρι του στο τραπέζι] Αλλά το να ... προσπαθούν αυτή την στιγμή να φτάσουν τον πληθυσμό! Να γίνει δηλαδή μια εξισορρόπηση του πληθυσμό για να [το] λύσουν. Διότι ...σε πενήντα χρόνια θα λυθεί το πρόβλημα μόνο του... Διότι οι Τούρκοι θα αυξηθούν, ...και σε πενήντα χρόνια θα φτάσουν ...να είναι ένα εκατομμύριο Έλληνες και ένα εκατομμύριο Τούρκοι! Που σημαίνει κύριοι ε, ναι[!] [χτυπάει το χέρι του στο τραπέζι] έχουμε από μισό χώρο... Αν δεν[!] γίνει και αντίστροφα δηλαδή... Ε, αν δεν έχει κάποιον να τους εμποδίσει, που εμείς ως Κύπρος δεν μπορούμε, ως Ελλάδα ο Θεός να τους βοηθήσει κι εκείνους, ...που σημαίνει η Ευρώπη. ...Αν [όμως] ...η Ευρώπη ...δουλέψει ως κανονική Ευρώπη, ...και δηλαδή δεν είναι επιλεκτικά που θα βοηθήσει. Γιατί ...και η Ευρώπη αποτελείται από χώρες, οι οποίες μετρούν τα συμφέροντα ... «[Γιατί] να ...χάσω τώρα τον καλό τον πελάτη για να βοηθήσω ...έναν μικρό; Δεν πειράζει, ας χάσω τον μικρό, ας μην ξαναγοράσει από μένα». Το βλέπω κι εγώ εμπορικά καμιά φορά...
ΝΧ: Μιλάτε στα παιδιά σας γι’ αυτά;
ΣΜ: ...Μιλούσα στα παιδιά μου, ...ξέρουν τις ιστορίες, έχουν και φωτογραφίες μέσα στα δωμάτιά τους. [γελάει] Η Μελίνα έχει ...στο δωμάτιό της τις φωτογραφίες μου του στρατού.
ΝΧ: Μάθατε κάτι από αυτά που έγιναν; Δηλαδή βλέποντας εκ των υστέρων τα όσα έγιναν, να λέτε ότι δεν θα έπρεπε να γίνουν με αυτόν τον τρόπο.
ΣΜ: ...Υπάρχει μία παροιμία η οποία [λέει] ‘στερνή μου γνώση να σ’ είχα πρώτα’,... χωρίς να εννοώ τον εαυτό μου, μιλώ ...γενικά ως Κύπριοι... Δηλαδή ...γιατί δεν σκέφτομαι από πριν, όπως σκέφτομαι τώρα. Κι έτσι ισχύει για όλο... τον κυπριακό λαό...
ΝΧ: Τι ήταν εκείνα που σας έκαναν να σκέφτεστε διαφορετικά τότε;
ΣΜ: Ήταν ...ο ενθουσιασμός, ο πατριωτισμός κι εκείνοι ακόμα οι οποίοι κατηγορούνται είναι από τον υπέρμετρο ενθουσιασμό και πατριωτισμό που έκαναν εκείνα που έκαναν. Ακόμα ...και ...τον [χτυπάει το χέρι του στο τραπέζι] μακαρίτη τον Σαμψών, τον οποίο τον κατηγορούσαν τόσο πολύ, ...ήταν ο πιο... αθώος άνθρωπος. ...Ήταν ΕΟΚΑ και συνέχιζε να είναι στο μυαλό του... η απελευθέρωση της Κύπρου, η ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα κλπ. [χτυπάει το χέρι του στο τραπέζι] Δηλαδή έχει τόσο βάθος[!] πολιτικά αυτό το πράγμα και έφτασε... [να] είναι ο αθώος κόσμος [μπροστά]. Πάντοτε σε όλες τις περιπτώσεις θα βάλεις κόσμο μπροστά για να κάνει εκείνο που θέλεις. Και αν οι Άγγλοι μακροχρόνια μαγείρευαν πράγματα για να γίνουν, [στιγμιαία παύση] οι Τούρκοι και προηγουμένως μαγειρεύουν πράγματα για να γίνουν [χτυπάει το χέρι του στο τραπέζι], εκτός από τους Έλληνες που δεν... μαγειρεύουν πράγματα να γίνουν στο μέλλον, ό,τι βρουν τρώνε και [χτυπάει το χέρι του στο τραπέζι] να την κατάντια τους [χτυπάει το χέρι του στο τραπέζι].
ΝΧ: Προηγουμένως η κόρη σας η Μελίνα μας είπε μια ιστορία, ότι κάποια στιγμή η οικογένειά σας νόμισε ότι χαθήκατε.
ΣΜ: [γελάει] ...Η οικογένεια μου, ...τις ημέρες που ήμουν ...στην Τηλλυρία, ...δεν είχαν ...[νέα μου]. ...Έστειλα ένα γράμμα, αλλά ώσπου να φτάσει το γράμμα, επιστρέψαμε κι εμείς. ...Και εγώ απλώς έγραψα της μητέρας μου ...να μην ανησυχεί. Η μητέρα μου ανησυχούσε ότι δεν τρώω, [χτυπάει το χέρι του στο τραπέζι] μένω νηστικός [γελάει] και της έλεγα ότι κάθε μέρα τρώμε τράγους. [γελάει] Σφάζαμε από τα κοπάδια [με] τα οποία ήταν γεμάτα τα βουνά [χτυπάει το χέρι του σε κάποιο μαξιλάρι] ...και τρώγαμε. [γελάει] ...Πραγματικά. Μάλιστα για να ησυχάσει της έγραψα ...[ότι] έχουμε ...ένα ζώο να ψήνεται, έχουμε ένα σφαγμένο κι έχουμε κι ένα δεμένο! Έτσι έγραψα, τρώμε το ψημένο, βάζουμε πάνω το σφαγμένο και δένουμε άλλο. Κι έτσι ήταν. ...Στην πραγματικότητα περάσαμε μόνο ένα τριήμερο χωρίς νερό, όταν βγαίναμε να πάμε πάνω στο ύψωμα. Οι Τούρκοι βομβάρδιζαν με τα αεροπλάνα ...και τα αεροπλάνα[!] τα φοβόμουν από μικρός. Προσπάθησα... να μπω σ’ έναν βράχο την ώρα που επιδρομούσαν τα αεροπλάνα... και μετά που έφυγαν... μόνο το χέρι μου χώραγε μέσα [γελάει] κι εγώ προσπαθούσα να μπω ολόκληρος μέσα [γελάει] Τα θυμάμαι. ...Είμαστε όλοι ακάλυπτοι εκεί πάνω διότι... ήταν ένα... βουνό που το δάσος είχε καεί. [χτυπάει το χέρι του σε κάποιο μαξιλάρι] ...Η μητέρα μου πήγαινε στο Γέρι εκείνη την εποχή και είχε ορισμένους πελάτες. Ο πατέρας μου ...ήταν πραματευτής... Και η μητέρα μου... [χτυπάει ρυθμικά το χέρι του στο τραπέζι] πήγαινε μια φορά την εβδομάδα στο Γέρι με μια βαλίτσα και είχε ορισμένα πράγματα μέσα. Κι εκεί... [άκουσε που] έλεγαν οι Γερκώτες ότι ο γιος της κυρίας Ελένης σκοτώθηκε στην Τηλλυρία και τον έθαψαν στην Λακατάμεια. ... Μιλώ για το ’64. ...Ο πατέρας μου πήγε στο νεκροτομείο γιατί έδειχναν στην τηλεόραση ότι έριχαν βόμβες ναπάλμ. Και μάλιστα πήγε σ’ ένα νοσοκομείο στον Παχύαμμο. Δεν ήξεραν ότι σκοτωθήκαν... ΛΟΚατζήδες. Και πήγε στο νοσοκομείο από μόνος του για να δει. Και πήγε και όπως ...καθόταν και περίμενε να βρει, ...διότι ήταν καμμένοι, ...κοίταζε αν έχει κανέναν που ήταν τριχωτός [γελάει] [και] κοίταζε το δάχτυλό τους [γελάει]... έτσι [γελάει]. Το έσπασα που ήμουν μικρός. ... Τούτα είναι πράγματα τα οποία όταν τα σκέφτεσαι και σκέφτεσαι κι εκείνον, το γονιό, την αγωνία του και λοιπά... ε, πραγματικά είναι [δύσκολο]. Δηλαδή το να ξέρεις ότι μπορεί το παιδί σου να σκοτωθεί, αλλά έτσι είναι ο... πόλεμος. Και... ανέκαθεν οι Έλληνες, όπως μας μάθαιναν και στο σχολείο, ...αγωνίζονταν και δέχονταν αυτή την κατάσταση χωρίς διαμαρτυρία.
ΝΧ: Όμως τελικά δεν είχε συμβεί κάτι τέτοιο. Πώς αντέδρασαν οι δικοί σας όταν τους ειδοποίησαν ότι δεν ίσχυαν αυτά που είχαν ακούσει και επιστρέψατε;
ΣΜ: ...Όταν ήρθαμε πίσω... [χτυπάει το χέρι του σε κάποιο μαξιλάρι] είμαστε οι ήρωες της γειτονιάς μας. ...[Κατά] την εισβολή ...αν, την ώρα που ξεκίνησα, μπορούσα να πάω στην Μύρτου, θα πήγαινα. Όταν όμως δεν μπορούσες να πας, υπήρχε μια ακαταστασία, πού να πας; ...Θα ξεκινήσεις με το αυτοκίνητό σου να πας; Όχι. Και μετά αντιλήφθηκες ότι υπήρχε ανοργανωσία. ...Στη Δευτερά που ήμουν, θυμάμαι ότι βρήκα το γαμπρό μου, από την αδελφή μου, και κράταγε ένα όπλο. Και του είπα ‘τι είναι τούτο[;]’. [Μου] λέει, ‘μου το έδωσαν από έναν αστυνομικό σταθμό’. [χτυπάει το χέρι του στο τραπέζι] Εντωμεταξύ είμαστε 200 άτομα εκεί. ...Πριν[!] ...σταμάτησαν κάτι αξιωματικοί και είπαν όσοι έχουν όπλα να έρθουν ...για να πάμε στην Κερύνεια. Και νομίζω βρέθηκαν τρία-τέσσερα και αυτό το είδε[!] αυτό. Ύστερα που τον είδα ότι βάσταγε το όπλο, του το πήρα και... [χτυπάει το χέρι του στο τραπέζι] πήγα και [το] έκρυψα. Του λέω, ‘Τώρα θα σε πάρουν να σε πάνε στην Κερύνεια’. Που σημαίνει ότι ...όταν υπήρχαν εκεί 200-300 άτομα [χτυπάει τα χέρια του μεταξύ τους] και δεν [ήταν ικανοί], να έχουν όπλα να δώσουν για να δημιουργήσουν ένα στρατό... Αλλά όταν είχες το όπλο ε, μπορούσε να περάσει κάποιος [και να σου πει] ‘α, έχεις όπλο, έλα’ και στο τέλος να βρεθείς αγνοούμενος. ... Το ’77 ...εγώ πήγα και ζήτησα άδεια εξόδου για να πάμε Αγγλία. ‘Δεν υπάρχεις’, μου είπαν.Ήμουν σημειωμένος ότι με έθαψαν στη Λακατάμεια...Με είχαν διαγράψει κι έδωσαν τον αριθμό αλλού.
ΝΧ: Ωραία. Σας ευχαριστώ.