ORAL HISTORY ARCHIVE

Name (Ονοματεπώνυμο): Liatsos Tony / Λιάτσος Τόνυ
Sex (Φύλο): Male (Άνδρας)
Year of Birth (Έτος Γέννησης): Before (Πριν το) 1960
Place of Birth (Τόπος Γέννησης): Nicosia (Λευκωσία)
Nationality (Ιθαγένεια): Cypriot (Κυπριακή)
Community (Κοινότητα): Greek-Cypriot (Ελληνοκυπριακή)
Occupation (Επάγγελμα): Private Employee (Ιδιωτικός Υπάλληλος)
Refugee (Πρόσφυγας): Yes (Ναι)
Language (Γλώσσα Καταγραφής): Greek (Ελληνική)
Related to Killed or Enclaved or Missing persons (Σχετίζεται με Σκοτωμένους ή Εγκλωβισμένους ή Αγνοούμενους): Yes (Ναι)
Serving the army in some capacity at the time (Υπηρετούσε στο στρατό με κάποια ιδιότητα κατά την περίοδο εκείνη): No (Όχι)
Lived in Refugee Camp (Έζησε σε Προσφυγικό Καταυλισμό): No (Όχι)

Ερευνήτρια: Κύριε Λιάτσο, τι εμπειρίες έχετε από την εισβολή του 1974;
Τόνυ Λιάτσος: Πρώτα απ’ όλα, αυτό που θυμάμαι είναι ότι αιχμαλωτίστηκα και φυλακίστηκα. Έχω συλληφθεί από τους Τούρκους το 1974, στην περιοχή Αμμοχώστου, και οι εμπειρίες μου [από]  αυτή την περίοδο ήταν πολύ δυνατές.  [Έζησα] ...κατάσταση εκτέλεσης, δύο φορές σε εκτελεστικό, κατάφερα ...να μην μας εκτελέσουν όλους, αλλά να εκτελέσουν τους πρώτους τέσσερις...  Φυλακίστηκα σε διάφορα στρατόπεδα των Τούρκων ...[της] τουρκοκρατούμενης περιοχής της Κύπρου και μετά ..[μας πήγαν] από την Κύπρο στην Αμάσεια κι από [την] Αμάσεια στα Άδανα και μετά στην Αμάσεια.  Η περίοδος που έμεινα [αιχμάλωτος ήταν] ...από τις 14 του Αυγούστου μέχρι τις 28 του Οκτώβρη του 1974.  [Οι] συνθήκες ...στις φυλακές δεν ήταν πολύ καλές, [δηλαδή] όσο έπρεπε ...[για] αιχμαλώτους πολέμου.  Όμως καταφέραμε να ανταπεξέλθουμε όλων των κακουχιών που υπεστήκαμε κατά τη διάρκεια των τριών μηνών φυλάκισης.  Η προσωπική μου εμπειρία, ήταν πολύ χειρότερη κατάσταση από πολλούς άλλους, διότι οι Τούρκοι αξιωματικοί πίστευαν ότι ήμουν ...αδελφός του ‘revolutionary’ Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας.  Και ...για έναν ολόκληρο μήνα είχα ανακρίσεις, ...έφαγα πολύ ξύλο από τους εκεί αξιωματικούς και τελικά..., ευτυχώς, το όνομά μου ήταν γραμμένο στα Ηνωμένα Έθνη και γι’ αυτό κατόρθωσα να επιστρέψω πίσω σώος.  Εάν δεν υπήρχε τ’ ονομά μου γραμμένο, ίσως να μην ζούσα σήμερα.  Μετά από το τι μου έχουν πει οι Τούρκοι αξιωματικοί στην Τουρκία. Εάν θέλετε να πάρω λεπτομερώς πώς έγινε η κατάσταση [να σας πω].  ...Δεν παίρναμε καμία[!], καμία[!] βοήθεια ή προσοχή από τους Τούρκους.  [Ενώ] ...επρόκειτο να μας έδιναν τα κανονικά, [τα] απλά πράγματα, [όπως] ψωμί, φαγητό κι όλα αυτά, παίρναμε χειρότερα... [με] ψόφιους ποντικούς, κατσαρίδες, όλα αυτά ...μέσα σε ...ένα είδος σούπας που μας έδιναν.  Ε, στο διάστημα αυτό, ...[δεδομένου] ότι δεν τρώγαμε ό,τι μας έδιναν, είχα χάσει 50 κιλά βάρος.  Πολλά μας είχαν κάνει, πολλές ανακρίσεις.  Οι Τούρκοι ήταν ενήμεροι της κάθε κίνησης του οποιουδήποτε από μας τους αιχμαλώτους, εκτός από μένα.  ...Εγώ είχα επιστρέψει από την Αγγλία το ’73, ...εργαζόμουν στην Αμμόχωστο [αλλά] δεν είχα ...φάκελο, ούτε στο στρατό, ούτε τίποτα, κι έτσι δεν ήξεραν ποιος είμαι.  Γι’ αυτό πίστευαν ...ότι εγώ είμαι ο Τάκης Σαμψών.  Διότι είχαν και μια φωτογραφία του αδελφού του ...Νίκου Σαμψών μπροστά τους, που κυριολεκτικά μου έμοιαζε. ... Μας πήραν σε διάφορα σημεία για εκτέλεση ...στην περιοχή... των Βαρωσίων Αμμοχώστου, [και] τελευταία στιγμή την γλιτώναμε διότι ερχόταν μια διαταγή για ανταλλαγή αιχμαλώτων...  Οπότε παρά το ότι πολλοί άλλοι έχουν εκτελεστεί... η δικιά μου εμπειρία είναι ότι πάντα τελευταία στιγμή τη γλίτωνα... 
Ερευνητής: ... Μπορείτε να μας πείτε λεπτομέρειες για τα βάσανα που περάσατε; Πώς σας συμπεριφέρονταν;
Τ. Λιάτσος: ...Οι αξιωματικοί των Τούρκων φέρονταν πολύ καλύτεροι, ήταν πολύ ανώτεροι από τον απλό στρατό τους, διότι ήταν μορφωμένοι, μιλούσαν καλά.  ...Έτυχε ...στο θάλαμο που μας είχαν να είμαι μαζί με τους Κύπριους αξιωματικούς και η συμπεριφορά τους έναντί μας ήταν καλή.  Παρά το ότι τους άλλους [Κύπριους] που είχαν ...σε άλλα ...κελιά, τους είχαν βασανίσει περισσότερο, στους αξιωματικούς συμπεριφέρθηκαν σωστά.  Είχαμε διάφορους τρόπους εξευτελισμού, παραδείγματος χάριν όταν ...έλεγαν [ότι] πρόκειται να  επιστρέψουμε στην Κύπρο ...προσπαθούσαν να μας κουρέψουν, διότι είχαμε μακριά μαλλιά, μακριά γένια, μακριά μουστάκια και [άφηναν] μισό μουστάκι, μισό γένι, [κι έτσι] μας εξευτέλιζαν και μας κορόιδευαν.  Εντάξει, ...αυτό ήταν κάτι το οποίο συμβαίνει σε στρατόπεδα από στρατιώτες.  ...Μια άλλη εμπειρία μου είναι ...όταν μας συνέλαβαν και μας πήραν στα Άδανα.  ...Όταν μας έφεραν ...από τα πλοία στο στρατιωτικό αυτοκίνητο για να μας πάρουν ...στις φυλακές έτυχε να με κτυπήσει ένας με ξιφολόγχη και την γλίτωσα διότι πέρασε πίσω από την πλάτη πίσω, δίπλα από ...την σπονδυλική μου στήλη.  Και τη γλίτωσα ...την παραλυσία ...με μία ενστικτώδη κίνηση που είχα κάνει.  Μετά όταν μας πήραν στα Άδανα μας έβαλαν στη φυλακή. Πριν μας βάλουν στη φυλακή, μας πήραν ...τα παπούτσια, μας αφήσαν με ένα παντελόνι και ένα πουκάμισο, ...[και] με αυτά[!] επιστρέψαμε, χωρίς παπούτσια, ξυπόλυτοι ...[για] τρεις μήνες.  ...Μπαίνοντας στη φυλακή των Αδάνων, είχε ένα μεγάλο διάδρομο, ...γύρω στα 50 μέτρα..., [και] αριστερά-δεξιά [στέκονταν] Τούρκοι στρατιώτες, ...οι οποίοι μας χτυπούσαν.  Μας συνόδευε ο Τούρκος στρατιώτης από πίσω, μας έσπρωχνε και χτυπούσαμε [από] τον έναν στρατιώτη στον άλλο και μας χτυπούσαν συνέχεια.  Φτάνοντας στο θάλαμο και λόγω της εξάντλησης, επειδή έχασα αρκετό αίμα από την πληγή που είχα στο πίσω μέρος του κορμιού, έχασα, για τρεις ώρες περίπου, το φως μου.  Μετά από πάροδο έξι ωρών μέσα στο θάλαμο των φυλακών των Αδάνων, ήρθε κάποιος και μου είπε ‘εσύ είσαι ο βασιλιάς του θαλάμου’, ...εννοούσε υπεύθυνος του θαλάμου και ό,τι γίνει στο θάλαμο, εάν δεν είναι ήσυχοι οι αιχμάλωτοι ...όλα τα κακά θα τα περνάω εγώ, όλες  οι ευθύνες θα έπεφταν πάνω μου.  Τότε του ζήτησα σαπούνι και χαρτί τουαλέτας.  ...Είμαστε γύρω στα 100 άτομα μέσα σ’ ένα θάλαμο...  Μετά από μισή ώρα ήρθε και μου έφερε ένα μικρό σαπούνι [αλλά όχι] ...χαρτί τουαλέτας.  ...Του λέω, ‘...αυτό το σαπούνι είναι αρκετό για να καλύψω 100 άτομα να κάνουν μπάνιο[;]’ και μου λέει ‘αυτό είναι,  τίποτε άλλο’.  Και ενώ ζήτησα χαρτί για την τουαλέτα μου λέει, ‘με τα χέρια σας να πλένετε τον κώλο σας’. ... Είχα ακούσει ότι μέσω των Ηνωμένων Εθνών μας έστελναν ...οδοντόκρεμες, οδοντόβουρτσες, διάφορα ρούχα, μπισκότα, [και] διάφορα [άλλα] πράγματα... ουδέποτε ...[τα παραλάβαμε], ουδέποτε μας τα έδωσαν οι Τούρκοι αξιωματικοί.  Τίποτα. Τα δε μηνύματά μας, όταν μας έλεγαν ότι θα δώσουν μηνύματα στους δικούς μας ...μέσω των Ηνωμένων Εθνών δεν[!] έφτασαν ποτέ.  Εγώ επέστρεψα μετά από τρεις μήνες και μετά από δύο μήνες [από την επιστροφή μου] ήρθε το πρώτο μήνυμα το οποίο είχα στείλει, ότι ...ήμουν εν ζωή και φυλακισμένος στην Τουρκία.  [Έχω] εμπειρίες ... καθ’ οδόν από τα Άδανα για να πάμε στην Αμάσεια 900 χιλιόμετρα μέσα στην Τουρκία, ...κοντά στον Καύκασο.  ...[Εμάς], που είμασταν η δεύτερη [μεταγωγή], μας είχαν πάρει με λεωφορεία.  Τους πρώτους τους είχαν πάρει ...με το τραίνο, αλλά ...σε ...[κάποιο] μέρος της διαδρομής οι Τούρκοι είχαν βγάλει τις ράγες των τραίνων και είχαν αναγκαστικά σταματήσει το τραίνο ούτως ώστε να λυντσάρουν, και λύντσαραν, τους Κύπριους αιχμάλωτους.  Οπότε εμάς, για ασφάλεια, μας έστειλαν με λεωφορεία.  Ενιακόσια χιλιόμετρα μέσα στην Τουρκία. Πιστέψτε με, θέλαμε να πάμε στην τουαλέτα, [και] δεν μπορούσαμε ούτε ...για ούρηση ούτε για τουαλέτα. Εγώ έκανα 15 μέρες να ουρήσω και 35 για τουαλέτα.  Καθ’ οδόν προς την Αμάσεια σταμάτησαν τα λεωφορεία για να... ουρήσουμε... [Είμασταν] συνέχεια δεμένοι, τα χέρια μας δεμένα, ...και[!] τα μάτια μας.  ...Όταν ...κατεβήκαμε από το λεωφορείο, για να ουρήσω, αντιλαμβάνεσε, ότι όταν έχεις κάποιον πίσω σου με το όπλο, στραμένο προς το άτομό σου [πώς] να έχεις ψυχολογία να ουρήσεις.  Κανένας από εμάς δεν μπορούσε, δεν μπορούσα, παρά το ότι η κοιλιά μας φούσκωσε... πάρα πολύ.  Οπότε συνεχίσαμε και χρειάστηκαν 15 μέρες για να ουρήσω και 25 με 30 περίπου για την τουαλέτα.  Τι άλλο θα μπορούσα να πω;
Ερευνητής: Πόσα κιλά ήσασταν στην αρχή της αιχμαλωσίας και πόσα όταν επιστρέψατε;
ΤΛ: Α, ναι! Ε, ήμουν, μόλις είχα πιαστεί αιχμάλωτος γύρω στα 90 κιλά και όταν επέστρεψα είχα φτάσει 45.
Ερευνητής: Και η πρώτη εντύπωση των δικών σου μόλις σε είδαν;
ΤΛ: ...Φτάνοντας πίσω κατά την ανταλλαγή αιχμαλώτων πέρασα μπροστά από την μάνα μου και ούτε με είχε καταλάβει.  Και της λέω, ‘έλα μάνα πάμε’ και γύρισε και μου λέει ‘ποιος είσαι[;]’, ούτε με κατάλαβε καθόλου.  Ε, λόγω του ότι [υπέστησα] [γελάει] τα βάσανα, τις κακουχίες, ...[και] όλες αυτές ...τις καταστάσεις ...πράγματι είχα χάσει αρκετά [κιλά].  Ε, δόξα σοι ο Θεός επιστρέψαμε πίσω. Και λέω αυτό, ‘Δόξα σοι ο Θεός’, διότι αν δεν ήταν γραμμένο το όνομά μου στα Ηνωμένα Έθνη εγώ δεν θα είχα επιστρέψει πίσω στην Κύπρο.
Ερευνητής: Πώς σας συνέλαβαν;
Τ. Λιάτσος: Ναι, ξέχασα να σας πω ...πώς συνελήφθηκα.  ...Εργαζόμουν στο ξενοδοχείο Aspelia στο Βαρώσι και... όταν όλος ο κόσμος από την Αμμόχωστο είχε φύγει, εγώ παρέμεινα ...στην Αμμόχωστο μέχρι την Πέμπτη, πριν ...εισβάλουν οι Τούρκοι στο Βαρώσι, στην Αμμόχωστο.  Οι Τούρκοι ήταν έξω από τα τείχη της Αμμοχώστου, από την Αμμόχωστο αλλά δεν έμπαιναν μέσα.  Εγώ ήμουν στην ξενοδοχείο μέχρι και την Πέμπτη, Παρασκευή το πρωί.  Οπότε για μια στιγμή πέρασε αυτοκίνητο της αστυνομίας, μπροστά από το ξενοδοχείο, το οποίο ήταν ήδη βομβαρδισμένο από την πρώτη φάση και μου λένε, ‘τι κάνεις εδώ[;]’, ‘τίποτα’ λέω, ‘κάθομαι και βλέπω το ξενοδοχείο’, μου λέει, ‘έλα μαζί μας, να σε πάρουμε’ και έφυγα, πήγα στο... [Συνομιλεί με τον ερευνητή, προσπαθώντας να θυμηθεί το όνομα της περιοχής] ... τέλος πάντων.  Πήγα σ’ ένα χωριό έξω από την Αμμόχωστο, ...προς τα Κοκκινοχώρια ...στο σπίτι της γραμματικού του γραφείου μου στο ξενοδοχείο.  Σάββατο πρωί, μετά από λάθος ...της εκφωνήτριας του Ραδιοφωνικού Ιδρύματος Κύπρου, λέγοντας η αστυνομία της πόλης και επαρχίας Αμμοχώστου να παρουσιαστεί στην Τεχνική Σχολή Αμμοχώστου, είδα αρκετούς Βαρωσιώτες να επιστρέφουν πίσω, διότι ...οι περισσότεροι κάτοικοι ...έφυγαν χωρίς να πάρουν τίποτα απ’ τα σπίτια τους.  Και εγώ επέστρεψα πίσω, διότι μαζί μου ήταν και μια ...οικογένεια κάποιου φίλου μου, ο οποίος εργάζονταν ...στη Cyta για λογαριασμό της Εθνικής Φρουράς.  ...Είχα μαζί μου την οικογένειά του, τρία παιδιά και την γυναίκα του, και έπρεπε να πάμε πίσω να φέρουμε ρούχα για τα μωρά που ήταν ...2 χρονών, 7 χρονών και 11 χρονών.  [Επειδή] ...δεν ήξερα [πού είναι] το σπίτι του ...πήγα με τον μεγάλο γιο, για να τους φέρουμε ...ρούχα για την οικογένεια.  ...Στην διασταύρωση μεταξύ ...του χωριού Δερύνειας και Αμμοχώστου, μας σταμάτησαν δύο οπλοφόροι, ντυμένοι με πολιτικά και κράνος, και μας ζήτησαν να κατεβούμε από το αυτοκίνητο.  Τους είπα ότι ήθελα να πάω να φέρω ρούχα για τα μωρά και μου λέει ‘κατέβα[!]’.  Πίσω μου ακριβώς είχε ακόμα ένα αυτοκίνητο, μια Mercedes, το οποίο εκείνη την στιγμή έστριβε για να επιστρέψει πίσω, προς την Δερύνεια, και αυτοί οι δύο κύριοι με τα αυτόματα που βαστούσαν γάζωσαν τους τροχούς του αυτοκινήτου.  [Καθώς] γυρνούσαν, είδα ότι τα δυο κράνη είχαν την ημισέληνο, οπότε κατάλαβα ότι είχα συλληφθεί από τους Τούρκους.  Και τότε άφησα το αυτοκίνητο και κατέβηκα.  Μας πήραν ...σε κάτι περβόλια, σε [μια] περιοχή που ονομάζεται Περβόλια της δυσνόητο 20.15- και μας είχαν ...τοποθετήσει σ’ ένα τετράγωνο χωράφι, γύρω στα 500 άτομα.  Άφησαν περίπου 450 άτομα, γυναικόπαιδα.  Παρά ...το ότι ζήτησα ν’ αφήσουν και το παιδί που ήταν μαζί μου να φύγει, αρνήθηκαν.  Και μας άφησαν μέσα στο χωράφι μέχρι[!] τη 1-2... το μεσημέρι, Αύγουστος, καυτός ήλιος, ζέστη, ...χωρίς νερό, χωρίς τίποτα.  ...Μετά ήρθαν μερικοί Τούρκοι... στρατιώτες και έλεγαν ‘ένας, δύο, τρεις, τέσσερις, πέντε, έξι, έλα εδώ’ και τους ακολουθούσαμε. Είμαστε οι πρώτοι έξι...
Ερευνήτρια: Και τα γυναικόπαιδα;
ΤΛ: Όχι τα γυναικόπαιδα είχαν φύγει αλλά το παιδί που ήταν μαζί μου έμεινε μαζί μου γιατί δεν το άφησαν να φύγει. Τους πρώτους έξι [από] εμάς, μας πήραν πίσω από μια δεξαμενή νερού και μας είχαν στήσει μπροστά από την δεξαμενή για εκτέλεση. Όταν ήταν έτοιμοι να μας εκτελέσουν, ...ακούστηκε το σφύριγμα του αξιωματικού, υπεύθυνου του στρατεύματος εκείνης της περιοχής. Και αντιλαμβάνομαι ότι ο Τουρκικός στρατός εργάζεται υπό το σφύριγμα.  Οπότε η εκτέλεση σταμάτησε και ο Τουρκοκύπριος, ...που ήταν απέναντί μου, λέει ‘εσύ[!] κι ο άλλος ...περάστε δύο βήματα αριστερά’.  Έκανα δύο βήματα αριστερά και εκτέλεσαν τους άλλους τέσσερις.  Ο λόγος που μας είπε ο Τουρκοκύπριος είναι γιατί τους είχαν δει αυτούς τους τέσσερις από τα τείχη [να] τους χτυπούν με όλμους.  Τα τέσσερα παιδιά ήταν ντυμένοι [με] πολιτικά, ...[ίσως] να ήταν στρατιώτες, αλλά ήταν ντυμένοι ...με πολιτικά ρούχα.  ...Κατά τις 4 το απόγευμα, μας πήραν στο χωριό... Στύλλους.  Μπαίνοντας στο χωριό Στύλλους, στη δεξιά πλευρά υπάρχει ένας μακρύς τοίχος [και] μας είχαν στήσει όλους[!] εκεί προς εκτέλεση.  ...Το τραγικό είναι ότι όταν φτάσαμε εκεί μας είπε ο Τουρκοκύπριος, ‘τι θέλετε να πιείτε, βρε παιδιά, γιατί θα σας εκτελέσουμε, τι θέλετε;’ και του λέμε, ‘λίγο νερό’.  Στην προσπάθεια να βρουν νερό μας έφεραν ζεστές μπύρες και πίνοντάς τις, ειλικρινά, αν έβλεπες το στομάχι μας ήταν πιο μεγάλο από έγκυο γυναίκα.  Αλλά μέσα στο Δεκαπενταύγουστο τώρα, επειδή διψούσαμε... πολύ, ...ήπιαμε ακόμη και την ζεστή μπύρα.  Μετά όμως βρήκαν και ...κρύο νερό με λεμονάδα και μας έδωσαν.  ...Περιμέναμε γύρω στη μιάμιση ώρα, στημένοι εκεί στον τοίχο, προς εκτέλεση και τελικά ήρθε η εντολή ...να μας πάρουν στο στρατόπεδο Καράολος, στην Αμμόχωστο, για να μας φυλακίσουν εκεί.  Μπαίνοντας στον Καράολο, όταν είδα Τούρκο αξιωματικό, είπα από μέσα μου ότι δεν θα πεθάνω, θα γλιτώσω όσα χρόνια κι αν μου πάρει αιχμάλωτος, θα μείνω ζωντανός.  Και πραγματικά όταν φτάσαμε εκεί ο Τούρκος αξιωματικός μας είπε, ‘θα σας κρατήσουμε για ανταλλαγή με τους δικούς μας που τους έχουν πάρει οι Ελληνοκύπριοι. Μείναμε τρεις-τέσσερις μέρες στο στρατόπεδο του Καράολου, ...με ένα κομμάτι ψωμί και ένα τρίτο του ποτηριού νερό, [συνολικά για]... όλες τις... μέρες.  Μετά μας έδεσαν χέρια και μάτια, μας έβαλαν σε στρατιωτικά αυτοκίνητα και μας έφεραν στην κατεχόμενη Λευκωσία, στο Γκαράζ Παυλίδη... όπου μας έβαλαν όλους εκεί...και περιμέναμε το μετέπειτα.  ...Την άλλη μέρα, μας έβαλαν στα ...αυτοκίνητα και ...ξεκινήσαμε για την Κερύνεια, με σκοπό να μας μεταφέρουν στην Τουρκία.  ...Καθ’ οδόν [προς] την Κερύνεια κάθε δύο, τρία, πέντε μίλια είχε ένοπλους.  Έμπαιναν οι στρατιώτες μέσα [στα αυτοκίνητα], μας χτυπούσαν και συνεχίζαμε, μέχρι την Κερύνεια.  Όταν φτάσαμε στην περιοχή ...που έγινε η απόβαση, ...επειδή είχαν να μεταφέρουν και δικά τους στρατιωτικά αυτοκίνητα και άλλα πράγματα, έβαλαν τους μισούς στα πλοία και τους υπόλοιπους μας επέστρεψαν πίσω στην Λευκωσία.  Στην Λευκωσία μας έβαλαν ...στα μπουντρούμια ...των παλιών δικαστηρίων της Λευκωσίας.  ...[Το] μπουντρούμι είναι ένα επί τρία μέτρα.  Μας έβαλαν οχτώ-οχτώ μέσα για να μας χωρέσει, διότι δεν είχαν αλλού να μας βάλουν...  μας έβαλαν σε αυτά τα μπουντρούμια.
Ερευνητής: Στο Σεράι;
ΤΛ: Στο Σεράι.  ...Φανταστείτε εκεί οχτώ άτομα, ...για μία βδομάδα, μέχρι της 30 ...Αυγούστου, να είμαστε σ’ αυτό τον θάλαμο, σ’ αυτόν τον χώρο και να κάθεται ο ένας πάνω στον άλλον..., ούτε να κάτσεις δεν μπορούσες.  ...Στις 30 του μηνός ...ήρθε ο Ερυθρός Σταυρός, ...[κατέγραψε] τα ονόματά μας, ...μας έβαλαν πάλι στα λεωφορεία, σε στρατιωτικά αυτοκίνητα, και μας πήραν στην Κερύνεια ..[όπου] μας έβαλαν στα πλοία.  ...Όλη αυτή η διαδικασία [γινόταν] πάντα με δεμένα χέρια και μάτια, για τους γνωστούς λόγους, να μην βλέπουμε τι είχαν ...στον στρατό, τις καταστάσεις στους δρόμους και φτάνοντας στο... χώρο της αποβάσεως, μας επιβίβασαν στα πλοία και μας πήραν στη Μερσίνα και από την Μερσίνα ...σε στρατόπεδο των Αδάνων.  Μιλούμε για φυλακές των Αδάνων που χωράνε... πάνω από 10.000 κόσμο.  ...[Η] ανταλλαγή θα γινόταν μετά από ένα μήνα, νομίζω μέσα στο Σεπτέμβρη, ... αλλά στο μεταξύ πάλι κάτι είχε γίνει... στην Πράσινη Γραμμή, και αναίρεσαν τη συμφωνία ...ανταλλαγής.  Οπότε μόνο μερικοί μπαμπάδες, μικροί μαθητές, πάπαδες και δάσκαλοι επέστρεψαν πίσω, όλοι οι άλλοι μείναμε μέχρι τον Οκτώβρη.  Εντάξει...
Ερευνητής: Νομίζω μας είπατε πολλές εμπειρίες σας.
Τ. Λιάτσος: Εντάξει... [γελάει] ...Ξέχασα να σας πω ότι οι φυλακές των Αδάνων και της Αμάσειας, που μας φυλακίσανε, ήταν ανάμεσα σε τέσσερις ...λόφους και πάνω στους λόφους υπήρχαν κανόνια.  Τα δε τείχη των φυλακών ήταν ...πολύ ψηλά οπότε μόνο σε μία γωνιά ...της αυλής υπήρχε ήλιος...  Πήγαμε με τα καλοκαιρινά ρούχα και μιλούμε τώρα για Καύκασο, κρύο, προσπαθούσαμε να ζεσταθούμε λίγο... τίποτα... Καθόμουν εγώ στην αυλή και κάτω από τις δικές μας φυλακές υπήρχαν τα μπουντρούμια που είχαν ...Τούρκους πολιτικούς κρατούμενους, ...άλλοι ήταν γιατροί, άλλοι δικηγόροι, αλλά επειδή ήταν Τούρκοι αντικαθεστωτικοί τους είχαν βάλει στα μπουντρούμια.  Και μιλώντας μ’ έναν απ’ αυτούς, ο οποίος ήταν ...γιατρός, μου είπε ότι ...υπάρχουν γύρω στους 350 αιχμάλωτοι Κύπριοι, τους οποίους κανείς δεν ξέρει, ούτε γραμμένοι είναι ούτε τίποτα, αλλά υπάρχουν.  Αυτοί οι 350 υπάρχουν, οι άλλοι όλοι δεν υπάρχουν, διότι μιλούσαμε για [το] πόσους αιχμαλώτους είχαν πάει στην Τουρκία.  Και από τους 1.978 [που] είχαμε μετρήσει εμείς ...επιστρέψαμε 1.958.  Είκοσι άτομα δεν επέστρεψαν.  Δεν ξέρω πού πήγαν.
SL: Φαντάζομαι είναι δύσκολο να τα θυμάστε αυτά.
ΤΛ: Η αλήθεια είναι ότι δεν είναι εύκολο και σίγουρα άφησα κάποια πράγματα πίσω, τα οποία δεν θυμάμαι. [Συνεχίζεται η συζήτηση στο πόδι, στην πόρτα, καθώς οι ερευνητές ετοιμάζονται να φύγουν]. Επιστρέφοντας στην Κύπρο, στη Λευκωσία, στην Κερύνεια ...οι Τουρκοκύπριοι αστυνομικοί μας καλωσόρισαν και μας είπαν, ‘Καλωσορίσατε, τα θέλαμε και τα πάθαμε.  Δεν έχουμε ζωή εδώ στην τουρκοκυπριακή περιοχή.  ...Οι Τούρκοι στρατιώτες μπαίνουν στα σπίτια μας, παίρνουν τις γυναίκες μας, τις κόρες μας και δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα.  Δουλειά δεν έχουμε, λεφτά δεν έχουμε και κακά μαντάτα έχουμε κι εμείς’.  Εμείς βέβαια ερχόμενοι πίσω στην Κύπρο, συγκινημένοι ερχόμενοι πια στην Κύπρο, δεν ανοίξαμε το στόμα μας, ούτε είχαμε εμπιστοσύνη εκείνο τον καιρό να μιλήσουμε σε κανέναν.  Φτάσαμε στο Λήδρα Πάλλας, μας αντάλλαξαν εκεί.  Ενώ οι Τουρκοκύπριοι αιχμάλωτοι έρχονταν από την [ελληνοκυπριακή] περιοχή με βαλίτσες και τσάντες, με ρουχισμό και καλοντυμένοι, καλοπεριποιημένοι, εμείς που ...επιστρέψαμε πίσω ...[είμασταν] ρακένδυτοι, χωρίς παπούτσια, ...[με] σκισμένα πουκάμισα [και] με ένα παντελόνι που το φορούσα συνέχεια για τρεις μήνες.  ...Μας πήραν οι δικοί μας στην Ξενοδοχειακή Σχολή όπου μας είχαν εμβολιάσει, μας είχαν δώσει να κάνουμε μπάνιο, ξυριστήκαμε, μας έδωσαν ένα σακάκι, ένα πουκάμισο, παπούτσια, κάλτσες να ντυθούμε και αυτό ήταν όλο, από το 1974 μέχρι σήμερα... 2011!  Καμία[!] κυβέρνηση μέχρι σήμερα δεν ζήτησε να δει τους αιχμαλώτους, να δει τα προβλήματά τους, αν έχουν προβλήματα, τι κάνουν, πού βρίσκονται.  Αυτό ...το θεωρώ πολύ ανήθικο διότι θεωρούσα ότι κάποιοι[!] θα έπρεπε να ενδιαφερθούν γι’ αυτούς.  Όχι μόνο για τους αιχμαλώτους-αγνοούμενους..., αλλά και για μας οι οποίοι επιστρέψαμε μετά από τρεις μήνες ομηρίας.