ORAL HISTORY ARCHIVE

Download here

Name (Ονοματεπώνυμο): Pelekanos Mike / Πελεκάνος Μάικ
Sex (Φύλο): Male (Άνδρας)
Year of Birth (Έτος Γέννησης): Before (Πριν το) 1960
Place of Birth (Τόπος Γέννησης): Kyrenia (Κερύνεια)
Nationality (Ιθαγένεια): Cypriot (Κυπριακή)
Community (Κοινότητα): Greek-Cypriot / Maronite (Ελληνοκυπριακή / Μαρωνιτική)
Occupation (Επάγγελμα): Public Employee (Δημόσιος Υπάλληλος)
Refugee (Πρόσφυγας): Yes (Ναι)
Language (Γλώσσα Καταγραφής): Greek (Ελληνική)
Related to Killed or Enclaved or Missing persons (Σχετίζεται με Σκοτωμένους ή Εγκλωβισμένους ή Αγνοούμενους): No (Όχι)
Serving the army in some capacity at the time (Υπηρετούσε στο στρατό με κάποια ιδιότητα κατά την περίοδο εκείνη): No (Όχι)
Lived in Refugee Camp (Έζησε σε Προσφυγικό Καταυλισμό): No (Όχι)

Μάικ Πελεκάνος: Θα σας πω για τις πρώτες ώρες του πραξικοπήματος. Ήταν 15 Ιουλίου, ημέρα Δευτέρα. Πήγαινα κανονικά στο γραφείο μου όταν στις οχτώ και είκοσι περίπου ακούσαμε κάτι πυροβολισμούς [μιμείται θόρυβο πυροβολισμών]. Είχα ένα συνάδελφο, ο οποίος νομίζω ότι ήταν Εοκαβιτατζής (της ΕΟΚΑ Β’)... Οι κερατάδες έκαναν πραξικόπημα... Βλέπαμε τους καπνούς και τις μάχες εκεί πάνω, γιατί εμείς ήμασταν κάτω στο ΣΟΠΑΖ όπου είναι οι … αποθήκες… Ανοίξαμε αμέσως το ραδιόφωνο διότι τα τηλέφωνα αμέσως τα έκοψαν, δεν είχε τίποτα... Οι πραξικοπηματίες φαίνεται να έπιασαν τα καίρια σημεία [για παράδειγμα]  τη ΣΥΤΑ, την Ηλεκτρική, τις τηλεπικοινωνίες, τους σταθμούς και δεν μπορούσε να επικοινωνήσει κανένας... Μετά από δέκα λεπτά, «οι δυνάμεις», είπε το ράδιο, «ανέλαβαν τη διακυβέρνηση της Κυπριακής Δημοκρατίας και ο…Μακάριος είναι ήδη νεκρός…» Εμείς αμέσως κλείσαμε και κάτσαμε έξω και ακούγαμε τα ραδιόφωνα. Κατά το μεσημέρι οι πυροβολισμοί και οι σφαίρες έπεφταν εκεί κοντά μας. Φαίνεται είχε ομάδες νομίζω…του Λυσσαρίδη, κάπου εκεί στου Μπάτα, στο Καϊμακλί…. Μάλλον θα είχε πραξικοπηματίες και αντιστασιακούς και λογικά θα ήταν σφαίρες των αντιστασιακών… Ήμασταν κάπου εβδομήντα υπάλληλοι εκεί κάτω. Κατά το μεσημέρι πήγαμε στην καντίνα, φάγαμε ότι είχε, πιλάφι κλπ. [Εν τω μεταξύ] εγώ είχα ….το αυτοκίνητο στο γκαράζ [οπότε] δεν είχα πρόβλημα … μεταφοράς. Μόλις νύχτωσε άρχισαν πάλι … οι αντιστασιακοί μαζί με τους πραξικοπηματίες και πυροβολούσαν … εκεί κοντά μας. Ξημερωθήκαμε. Ήταν καλοκαίρι, ήταν ζέστη, εγώ είχα κάτι σανίδια με κάτι συναδέλφους έξω στην αυλή και κοιμηθήκαμε πάνω. Το πρωί κατά η ώρα έντεκα… 16 του μηνός, έκανε ανακοίνωση το ράδιο … ότι οι πολίτες θα είναι ελεύθεροι για δύο ώρες να πάνε στα καταστήματα να ψωνίσουν [τρόφιμα κλπ.]... Εγώ σκέφτηκα [ότι] σε μία ώρα το πολύ θα [μπορούσα να] ήμουν στον Ασώματο. Είχα ένα συγχωριανό, ο οποίος ήταν γενικός βοηθός στο εργαστήριο του Τμήματος Υδάτων και ο οποίος ήρθε και με βρήκε. Μου λέει, «Μάικ, σε παρακαλώ, μπορώ να πάω μαζί σου;» «Να πάς γιέ μου», [του λέω]. Αλλά [πρώτα] ήθελα άδεια εξόδου για να φύγουμε [και] να ταξιδέψουμε. Και έπρεπε να πάμε στην Πύλη Πάφου, εκεί που τώρα είναι το Θέατρο Παλλάς, να πάρουμε χαρτί. Ο κόσμος εκεί πολύς …Περιμέναμε. Εκείνη την ώρα η Μαρία ήταν στο λεωφορείο. Έγραψα το όνομά μου ως ο οδηγός του CU 203 το οποίο θα ταξιδέψει φεύγοντας από Λευκωσία. Ήδη είχαμε φάει τη μια ώρα. Έπρεπε στη μια ώρα αν δεν προλαβαίναμε να μέναμε εκεί… Έτσι ήταν η διαταγή των πραξικοπηματιών... Γράψαμε τα ονόματά μας, Ρένος Ζιάτσου και Μιχάλης Πελεκάνος οδηγός και ξεκινήσαμε. Ήμασταν [στην ουρά, πίσω από] πέντε-έξι λεωφορεία εκεί που είναι τώρα του…Μάρκου Δράκου… Φαίνεται η Μαρία [η σύζυγός μου] με είδε και μου φώναξε, αμέσως σταμάτησα αλλά δεν υπήρχε το όνομά της σημειωμένο πάνω στο χαρτί. Κάθε ένα χιλιόμετρο είχε στο δρόμο μπλοκ με πραξικοπηματίες, ‘Καλαμαράδες’ και αξιωματικούς. Έξω από τη Λευκωσία μας σταμάτησαν. «Πού πάτε;» μας λένε. «Που είναι το χαρτί σας;» «Ορίστε», τους λέμε. «Πόσα άτομα είστε;» ρωτάνε. «Εγώ, ο οδηγός, δηλαδή, και δύο άτομα», τους απάντησα. Δεν κατάλαβε αυτός ο…πραξικοπηματίας ότι τα γράμματα Μαρία Κοντού δεν έμοιαζαν με τα πιο πάνω. Γιατί εγώ μετά έγραψα το όνομα της Μαριγούλας πάνω στο χαρτί. Τους κορόιδεψα και ξέφυγα. Φτάσαμε στο χωριό. Την επομένη έπρεπε να πάμε δουλειά… Κάθε χωριό είχε έναν πραξικοπηματία με Καλάσνισκοφ και ένας από αυτούς ήταν γνωστός μου. Στα τρία χρόνια ήρθαν και με ρώτησαν ποιός ήταν με το Καλάσνισκοφ στο τάδε μπλόκ… Δεν ήθελα όμως να τον προδώσω, γιατί ήταν συνάδελφος. [Έτσι και αλλιώς] εμένα δεν με ενδιέφερε αν ήταν πραξικοπηματίας. Δεν θα ήθελα να ήμουν η αιτία για να μπει στη φυλακή. Έτσι τους απάντησα ότι ούτε τον ξέρω και ούτε τον είδα καν…... 19 [του μηνός], τη νύχτα ... ακούσαμε ότι καλούσαν κρυφά έφεδρους. Ήμουν στρατεύσιμος εγώ ... όπου το φύλλο πορείας μου, το χαρτί μου έλεγε ότι έπρεπε να παρουσιαστώ στην Γλυκιώτισσα, έξω από την Κερύνεια……Ονομαζόταν Τρίτο Τακτικό Συγκρότημα. Στον Άγιο Γεώργιο, στη Γλυκιώτισσα υπάρχει μια εκκλησία και εκεί έπρεπε να παρουσιαστώ. Το πρωί η ώρα 6 όταν ετοιμαστήκαμε να πάμε δουλειά ακούσαμε θορύβους από αεροπλάνα απέναντι από τον Πενταδάκτυλο. Το σπίτι μας ήταν εκεί κοντά. Ήταν μεγάλο και μοντέρνο διότι ήμασταν νιόπαντροι… Άρχισαν τα αεροπλάνα, λοιπόν, να ρίχνουν βόμβες, ο κύριος δρόμος είχε ουρά από αυτοκίνητα και φάλαγγα, και κτυπούσαν τους στρατιώτες οι οποίοι σκορπισμένοι και πανικοβλημένοι έτρεχαν… Ο Τζόζεφ, [ο γιος μου] ήταν μωρό ενός χρόνου. Τι θα κάναμε τώρα; Έπρεπε να φύγουμε να πάμε στο υπόγειο, γιατί εκεί είχαμε υπόγειο από κάτω. Πήγαμε στο υπόγειο όπου είχαμε σακούλες με…σιτάρι. Μετά [από] καμιά-μιάμιση ώρα που ησύχασαν τα πράγματα φύγαμε και πήγαμε στην πάνω γειτονιά, στα πατρικά μας σπίτια, της γιαγιάς του Τζόζεφ για να γλυτώσουμε. [Είχε] γεμίσει ο τόπος πληγωμένους στρατιώτες που έκλαιγαν… Είχαμε μια…μαμμού, έτσι ονομάζεται η νοσοκόμα που ξεγεννά, η οποία ήξερε από πρώτες βοήθειες και βοηθούσε τους πληγωμένους. Έρχονταν πολλοί να τους βοηθήσει και βοηθούσαμε και εμείς με … διάφορα τρόφιμα και ότι άλλο είχαμε. Στις 20 και 21 του μήνα βγάλαμε τη νύχτα στην πεθερά μου. Ήταν ησυχία. Τρίτη 23 του μήνα, μας κάλεσαν να πάμε δουλειά. Εγώ έπαιρνα και το Γιάννη επειδή είχε ήδη πάρει δουλειά στο Υπουργείο Εμπορίου τότε. Στο δρόμο, έξω από τον Γερόλακκο είχε ένα μπλόκ στο οποίο τελικά καταλάβαμε, μετά από πέντε-έξι χρόνια, ότι στέκονταν Τούρκοι. Εμείς είχαμε περάσει ανενόχλητοι από τον αριστερό πλαϊνό δρόμο και έτσι γλυτώσαμε χωρίς να το ξέρουμε. Στις 21 και 23 του μήνα πήγαμε δουλειά όπου έπεσε και η Χούντα στην Ελλάδα στις 23 Ιουλίου, τότε όταν είχε έρθει ο Καραμανλής από την εξορία—η Χούντα διήρκησε από την 21 του Απρίλη το ’67 μέχρι τις 23 Ιουλίου το ’74. Λοιπόν, μετά, στον δεύτερο γύρο της εισβολής νομίζω, το πρωί φύγαμε και πήγαμε στην Κακοπετριά μέσω Μόρφου.
Ema Sofia Amaral Leitao: Υπάρχει κάτι άλλο που θυμάσαι από τα γεγονότα εκείνης της περιόδου;
ΜΠ: ...Εκ των υστέρων ο σκοπός των Τούρκων ήταν… Τη νύχτα των Χριστουγέννων που πηγαίναμε εκκλησία, όπου είχε εκκλησίες είχαν σύνθημα να τις ανατινάξουν. [Παύση]. Όμως ευτυχώς μας πρόλαβε ένα συμβάν που έγινε στην οδό Ερμού, τέρμα της οδού … με μια…ιερόδουλη…
ESAL: Το ’63;
ΜΠ: Το ’63, τον Δεκέμβρη, κάπου 21 προς 22... Αυτή ήταν Τουρκάλα [ιερόδουλη] και φαίνεται είχε φίλο Κύπριο, Έλληνα και κάτι του αποκάλυψε. Και εκεί έγινε ένα συμβάν, κάτι πυροβολισμοί τέλος πάντων…και άρχισε από εκεί. Την επόμενη άρχισαν μεταξύ τους, οι δικές μας ομάδες δηλαδή, διότι δεν είχαμε στρατό. Είχαμε αστυνομία και κάτι ομάδες άταχτες. Εγώ τα είδα με τα μάτια μου στις 23 του μηνός, γιατί εργαζόμουν σε μια εταιρία, στο τέρμα της Λήδρας, στο Παμάστικ πριν πάω στην κυβέρνηση. Η εταιρία αυτή έφερνε μπογιές κλπ τότε που χτίστηκε το… Λύκειο Νεοκλέους που είναι τώρα Κύκκος. Είχαμε πάρει εμείς εκείνη την προσφορά. Τότε, λοιπόν, που ήμουν υπάλληλος εκεί είδα με τα μάτια μου έναν άνθρωπο του οποίου ξέρω και το όνομα, …με το Sten να ανταποδίδει τα πυρά. Στεκόταν στη γωνιά του δρόμου του Σιαμισιάρη που είναι τώρα η είσοδος που πάτε στα κατεχόμενα της Λευκωσίας. Το Sten που κρατούσε ήταν ένα όπλο το οποίο χρησιμοποιούσαν τον καιρό της ΕΟΚΑ… κυπριακής κατασκευής… Μετά υπήρχε το Μασσίπ, ένα όπλο νέου τύπου... Εμείς, όταν έγινε αυτό, ήμασταν κλειδωμένοι στο γραφείο. Μετά κατά καιρούς θυμάμαι γίνονταν διάφορα τέτοια … στην Ομορφίτα, στο Καϊμακλί στο βάθος που είναι οι μάντρες, εκεί που ήταν κοντά οι Τούρκοι… Μεταξύ Ιανουαρίου και Ιουνίου του ’64 ήρθαν τα Ηνωμένα Έθνη που είχε καλέσει ο Μακάριος. Ο στρατός δημιουργήθηκε τον Ιούνιο του ’64. Το Μάρτη ήρθαν τα πρώτα στρατεύματα των Ηνωμένων Εθνών και νομίζω ότι οι πρώτοι που ήρθαν ήταν Άγγλοι… Τότε ήμουν 19 με 20 χρονών… Οι δεξιόφρονες, να το πω έτσι, ορισμένοι της ΕΟΚΑ, όχι της ΕΟΚΑ Β’ η οποία δημιουργήθηκε το ’73, έρχονταν [και] μας έκαναν εκπαίδευση σαν άταχτους, για ομάδες, σε περιπτώσεις που θα προχωρήσουν οι Τούρκοι. Θυμάμαι μια νύχτα πήγαμε φύλακες, σκοποί σε κάτι χωριά κοντά στο Κιόνελι, Φώττα, Πιλέρι. Ήταν Μάρτης. Είχε χόρτα, δεν θα το ξεχάσω, και μας είχαν πυροβόλα όπλα Bren. Τα Bren είναι μεγάλα όπλα με τριπόδι τα οποία πιάνουν πολύ μακριά. Και προσέχαμε…δηλαδή τις…ακτές κοντά στα ελληνικά χωριά με τα τούρκικα για να μην προχωρήσουν οι Τούρκοι. Θυμάμαι αυτό το περιστατικό που ήταν και λίγο σαν ανέκδοτο. Ήμουν με ένα φίλο… Το πρωί [ήταν] ένας γάιδαρος μέσα…στο χωράφι, στο πράσινο, και έτρωγε. Για πλάκα λέω στο φίλο μου, «λες να ρίξουμε μια ριπή να σκοτώσουμε το γάιδαρο;» «Άντε», μου λέει. Ρίχνουμε μια ριπή [μιμείται θόρυβο πυροβολισμών] … και σκοτώσαμε τον γάιδαρο. Ήρθε ο αξιωματικός. Υποτίθεται, παρένθεση, ο αξιωματικός ήταν ένα στέλεχος, τον οποίο αργότερα καθάρισαν οι Τούρκοι, κάπου τον πέτυχαν… «Τι κάνατε βρε παιδιά;» μας λέει. Του λέω… «είδαμε κίνηση τις πρωινές ώρες [και] νομίζαμε ότι ήταν Τούρκοι. Είχε σπαρτά εκεί δεν είδαμε καλά, ήταν μακριά και ρίξαμε ριπή.» «Ρε παιδιά δεν είδατε [ολόκληρο] γάιδαρο [και] του ρίξατε;» μας λέει. Τον Ιούνιο μας κάλεσαν στο στρατό. Στις 5 του Αυγούστου το ’64 πήγα στρατιώτης. Στις 8 του Αυγούστου έγιναν … οι πρώτοι βομβαρδισμοί [και] η απόβαση στον … Λιμνήτη, εκεί σε εκείνα τα χωριά … Πύργος, Παχύαμμος… Ήρθε σήμα από το ΓΕΕΦ τότε, δηλαδή τρεις μέρες στρατιώτης ήμουν. Δεν με έφτανε κιόλας, πάνω στη φόρμα έγραψα ότι έκανα άταχτος έφεδρος… Είχαν βγάλει ανακοίνωση ότι όσοι έκαναν εκπαίδευση πριν το στρατό έπρεπε τώρα να παρουσιαστούμε όλοι και να βγούμε πάνω στις καμήλες. Οι καμήλες ήταν τα φορτηγά, στρατιωτικά αυτοκίνητα με τα οποία πήγαμε να πολεμήσουμε στον … Πομό ή στις Κόκκινες νομίζω, δεν θυμάμαι το χωριό. Αμέσως … φοβηθήκαμε. Διότι δεν ξέραμε και πολλά πράγματα. Μόλις βγήκαμε από την πύλη, σφυρά ο αξιωματικός του στρατού για να πάμε πίσω. Άκυρο. Επιστρέψαμε και γλυτώσαμε…Ύστερα τι είχαμε;…Είχαμε άλλα στρατιωτικά περιστατικά που δεν τα θες. Αυτά.
ESAL: Πολύ ωραία. Ευχαριστούμε.